Leefstijl; persoonskenmerken

Tabeltoelichting

Toelichting onderwerpen

E-sigaret, 12 jaar of ouder

Het percentage personen van 12 jaar of ouder in de bevolking dat ‘Ja, elke dag’ of ‘Ja, maar niet elke dag’ antwoorden op de vraag ‘Gebruikt u weleens een elektronische sigaret? Dat heet ook wel e-sigaret, e-smoker of shisha-pen. We bedoelen niet het verhitten van tabak of heatsticks met een apparaat zoals de IQOS.
In 2021 was de vraagstelling: Gebruikt u weleens een elektronische sigaret? Dat heet ook wel e-sigaret.
Andere namen hiervoor zijn e-smoker of shisha-pen. We bedoelen niet een apparaat waarin tabak wordt verhit (bijvoorbeeld heatstick, heat-not-burn en de IQOS).
In de jaren 2019 en 2020 waren de antwoordopties Ja, elke dag’, ‘Ja, regelmatig maar niet elke dag’, ‘Ik heb het een paar keer gebruikt’ en ‘Nee’. De vraagstelling in 2019 was: ‘Gebruikt u weleens een elektronische sigaret, ofwel e-sigaret? Andere benamingen hiervoor zijn e-smoker, shisha-pen of FlavorVape’. In 2020 was de vraagstelling gewijzigd in: ‘Gebruikt u weleens een elektronische sigaret, ofwel e-sigaret? Andere benamingen hiervoor zijn e-smoker of shisha-pen. We bedoelen niet een apparaat waarin tabak wordt verhit (heatstick, heat-not-burn), zoals de IQOS’.

Alcoholgebruik, 12 jaar of ouder

De vragen over het gebruik van alcohol worden aan alle personen van 12 jaar of ouder gesteld.

Maximaal 1 glas per dag onder bevolking

Percentage van de bevolking van 12 jaar of ouder dat niet drinkt of maximaal 1 glas per dag.

Richtlijn alcoholgebruik, 12 jr of ouder

Percentage van de bevolking van 12 jaar of ouder dat voldoet aan de richtlijn voor alcoholgebruik. Voor 12- tot 18-jarigen geldt sinds 2014 de richtlijn: niet drinken tot je 18e. Voor volwassenen geldt sinds 2015 de richtlijn: niet drinken of maximaal 1 glas per dag. Deze richtlijn is afkomstig uit de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad.

Lengte en gewicht

De vragen over lengte en lichaamsgewicht worden aan alle personen gesteld. Er wordt gevraagd naar de lengte in cm zonder schoenen en naar het lichaamsgewicht in kg zonder kleren. Bij zwangere vrouwen wordt gevraagd naar het lichaamsgewicht voorafgaand aan de zwangerschap.

Opgegeven lengte, 18 jaar of ouder

Het gemiddelde van de eigen opgave van de lengte van de respondenten van 18 jaar of ouder in cm zonder schoenen.

Opgegeven gewicht, 18 jaar of ouder

Het gemiddelde van de eigen opgave van het lichaamsgewicht van de respondenten van 18 jaar of ouder in kg zonder kleren. Bij zwangere vrouwen wordt gevraagd naar het lichaamsgewicht voorafgaand aan de zwangerschap.

Onder- en overgewicht, 4 jaar of ouder

De maat voor onder- of overgewicht is de Body Mass Index (BMI). De BMI is het quotiënt van het lichaamsgewicht in kilogrammen en het kwadraat van de lengte in meters [kg/m2]. Voor volwassenen van 20 jaar of ouder zijn de criteria:
1. Ondergewicht: BMI < 18,5
2. Normaal gewicht: BMI >= 18,5 en < 25,0
3. Overgewicht: BMI >= 25,0
  a. Matig overgewicht: BMI >= 25,0 en < 30,0
  b. Ernstig overgewicht: BMI >= 30,0
Voor personen jonger dan 20 jaar gelden andere grenswaarden. Deze waarden hangen af van de leeftijd en het geslacht. In de tabellen zijn niet betrokken de respondenten met onbekende lengte en /of gewicht en de respondenten met een onwaarschijnlijk gewicht in relatie tot de opgegeven lengte. In dit laatste geval betreft het personen 20 jaar of ouder met een BMI van kleiner dan 14 of groter dan 50 en personen jonger dan 20 jaar met een BMI van kleiner dan 10 of groter dan 50. Vanaf 2018 wordt er geen bovengrens meer gehanteerd, de ondergrens voor de BMI verandert niet.

Ondergewicht

Percentage personen met een BMI van minder dan 18,5 kg/m2.
Voor personen jonger dan 20 jaar gelden andere grenswaarden. Voor personen jonger dan 18 jaar corresponderen deze waarden met een BMI-waarde van 17,0 kg/m2 voor volwassenen. Voor 18- en 19-jarigen zijn de grenswaarden voor ondergewicht geschat door lineair te interpoleren tussen de grenswaarden voor 17-jarigen en 20-jarigen.

Normaal gewicht

Percentage personen met een BMI vanaf 18,5 tot 25,0 kg/m2.
Voor personen jonger dan 20 jaar gelden andere grenswaarden voor ondergewicht. Voor personen jonger dan 18 jaar corresponderen deze grenswaarden met een BMI-waarde van 17,0 kg/m2 voor volwassenen. Voor 18- en 19-jarigen zijn de grenswaarden voor ondergewicht geschat door lineair te interpoleren tussen de grenswaarden voor 17-jarigen en 20-jarigen. Voor overgewicht gelden voor personen die jonger zijn dan 18 jaar andere grenswaarden dan voor volwassenen. Deze grenswaarden corresponderen met een BMI-waarde van 25,0 kg/m2 voor volwassenen.

Overgewicht

Percentage personen met een BMI van 25,0 kg/m2 en hoger.
Voor personen jonger dan 18 jaar gelden andere grenswaarden. Deze waarden corresponderen met een BMI-waarde van 25,0 kg/m2 voor volwassenen.

Bewegen, 4 jaar of ouder

De vragen over lichamelijke activiteit zijn gebaseerd op de zogeheten short questionnaire to assess health enhancing physical activity (SQUASH). Deze vragenlijst beoogt een volledig beeld te leveren van de lichamelijke activiteit. Gevraagd wordt naar frequentie en duur van de volgende deelvormen van lichamelijke activiteit:
1. Fietsen en lopen in woon-werk of woon-school verkeer
2. Activiteiten op het werk of op school
3. Activiteiten in het huishouden
4. Wandelen, fietsen, buiten spelen, tuinieren en klussen in de vrije tijd
5. Sporten
Vanaf 2017 publiceert het CBS over de nieuwe beweegrichtlijnen (opgesteld door de Gezondheidsraad) voor personen van 4 jaar en ouder.

Vanaf 2019 zijn vragen over beweegonderwijs op school aan de vragenlijst toegevoegd om een beter beeld te krijgen van het beweeggedrag van jongeren vanaf 12 jaar. Dit wil zeggen dat aan jongeren vanaf 12 jaar die basisonderwijs, praktijkonderwijs, VMBO, HAVO, VWO of MBO volgen, vragen zijn toegevoegd over gymlessen op school en beweeg- en sportactiviteiten die zijn geregeld vanuit school. Voor jongeren van 4 tot 12 jaar waren deze vragen al opgenomen in de vragenlijst.
Hierdoor zijn de cijfers over de beweegrichtlijnen, met name die over jongeren vanaf 12 jaar, vanaf 2019 minder goed vergelijkbaar met de cijfers van voor 2019.

Wekelijkse sporters

Percentage personen van 4 jaar of ouder dat minimaal 1 keer per week sport. Met ingang van 2016 worden de percentages wekelijkse sporters van 4 jaar of ouder gepubliceerd.
Over de 2020-cijfers over dit onderwerp is een toelichtende nota verschenen, zie tabeltoelichting.

Abonnement sportaanbieder

Percentage personen van 4 jaar of ouder dat een abonnement heeft op een fitnesscentrum, zwembad of een andere sportaanbieder.

Lid sportvereniging

Percentage personen van 4 jaar of ouder dat lid is van een sportvereniging.

Seksuele gezondheid, 16 jaar of ouder

De vragen over seksuele gezondheid worden aan personen van 16 jaar of ouder gesteld.

Risico onbedoelde zwangerschap, 16-49 jr

Percentage vrouwen van 16 tot en met 49 jaar dat risico loopt op een onbedoelde zwangerschap. Risico op een onbedoelde zwangerschap wordt gelopen als een vrouw seks heeft met een man, zij of haar mannelijke partner geen voorbehoedsmiddelen gebruikt, zij niet zwanger is of dat probeert te worden, zij of haar partner niet onvruchtbaar is en zij of haar partner niet gesteriliseerd is.
Het percentage vrouwen dat risico loopt op een onbedoelde zwangerschap is voor de jaren vanaf 2014 tot en met 2016 te hoog. De cijfers voor verslagjaren 2017 en 2018 zijn om die reden niet gepubliceerd. De cijfers vanaf 2019 zijn niet vergelijkbaar met de cijfers van voorgaande jaren.

Hiv-test

Percentage personen van 16 jaar of ouder dat in de afgelopen 12 maanden is getest op hiv, het virus dat aids veroorzaakt.

Soa-test (excl. hiv-test)

Percentage personen van 16 jaar of ouder dat in de afgelopen 12 maanden is getest op een seksueel overdraagbare aandoening (soa), anders dan hiv.

Anticonceptiegebruik (incl. pil), 16-49

Percentage van de seksueel actieve vrouwen van 16 tot en met 49 jaar dat een anticonceptiemiddel gebruikt, bijvoorbeeld anticonceptiepil, condoom, spiraal of sterilisatie. Met seksueel actieve vrouwen worden hier vrouwen bedoeld die in de afgelopen 12 maanden seks hadden met een man. Met ingang van 2021 is de vraagstelling over anticonceptiemethoden, anders dan de anticonceptiepil, gewijzigd. Waar voorheen werd gevraagd “Gebruikt u op dit moment een andere anticonceptiemethode, bijvoorbeeld condooms, een spiraal of sterilisatie?”, met als antwoordopties ‘ja’, ‘nee’ en ‘geen antwoord’, wordt vanaf 2021 gevraagd “Gebruikt u op dit moment (nog) andere anticonceptie?”, met als antwoordopties ‘nee’, ‘ja condooms’, ‘ja, een koperspiraal’, ‘ja, een hormoonspiraal’, ‘ja, u bent gesteriliseerd’, ‘ja uw partner is gesteriliseerd’, ‘ja een andere methode’ en ‘geen antwoord’. Het expliciet als antwoordoptie benoemen van de verschillende methoden, kan tot een hoger aantal ja-antwoorden hebben geleid. Het vergelijken van cijfers over anticonceptiegebruik van 2020 en eerder, met cijfers van 2021 en 2022, is hierdoor niet goed mogelijk. Met ingang van 2023 wordt in de vraagstelling naar seksuele activiteit duidelijker aangegeven dat het over seks met een man gaat. Hierdoor is het duidelijker dat vrouwen die seks hebben met vrouwen deze vraag met ‘nee’ moeten beantwoorden. In de duiding van de vergelijking van de cijfers over anticonceptie gebruik van 2023 met eerdere cijfers moet hier rekening mee gehouden worden.

Gebruik anticonceptiepil, 16-49 jaar

Voor de verslagjaren 2014-2016 en vanaf 2020: percentage vrouwen van 16 tot en met 49 jaar dat de anticonceptiepil gebruikt. Voor de verslagjaren 2017-2019: percentage van de seksueel actieve vrouwen van 16 tot en met 49 jaar dat de anticonceptiepil gebruikt. Vrouwen zijn seksueel actief als ze in de afgelopen 12 maanden seks hebben gehad. De percentages vanaf 2020 zijn vergelijkbaar met de percentages van 2014-2016, maar niet met de percentages van 2017-2019.

Voeding 1 jaar of ouder, vanaf 2023

De vragen over voeding worden gesteld aan alle personen van 1 jaar of ouder en gaan over de consumptie van vlees en vis, fruit, groente, suikerhoudende dranken, brood, en snacks. In 2023 zijn de voedingsvragen grondig herzien. De cijfers over de vis, fruit- en groenteconsumptie over de jaren vóór 2023 zijn daarom niet te vergelijken met die vanaf 2023.

Consumptie van suikerhoudende dranken

Er is gevraagd naar de consumptie van dranken met suiker in een normale week in de afgelopen maanden. Gedetailleerde informatie over de consumptie van suiker wordt verkregen via de Voedselconsumptiepeiling (zie tabeltoelichting).

Suikerh. drank: min. 4 glazen per dag

Drinkt dagelijks minstens 4 glazen suikerhoudende drank zoals frisdrank, ranja, energiedrank, vruchtensap, drinkyoghurt met toegevoegde suikers.

Suikerh. drank: 1 t/m 3 glazen per dag

Drinkt dagelijks 1 tot maximaal 3 glazen suikerhoudende drank zoals frisdrank, ranja, energiedrank, vruchtensap, drinkyoghurt met toegevoegde suikers. Voor kinderen jonger dan 4 jaar geldt 0,5 tot 3 max glazen.

Suikerh. drank: nooit of niet wekelijks

Drinkt nooit of niet iedere week suikerhoudende drank zoals frisdrank, ranja, energiedrank, vruchtensap, drinkyoghurt met toegevoegde suikers.

Suikerhoudende drank: glazen per week

Gemiddeld aantal glazen suikerhoudende drank dat men per week drinkt, zoals frisdrank, ranja, energiedrank, vruchtensap, drinkyoghurt met toegevoegde suikers.

Griepprik, 16 jaar of ouder

Percentage personen van 16 jaar of ouder dat in de afgelopen 12 maanden een griepprik heeft gekregen.

Coronavaccinatie, 12 jaar of ouder

Percentage personen van 12 jaar of ouder dat een coronavaccinatie heeft gekregen. Deze vraag wordt vanaf 2024 niet meer gesteld.

Mantelzorg geven, 16 jaar of ouder

Mantelzorg is de zorg voor een bekende uit de omgeving, zoals partner, ouders, kind, buren of vrienden, als deze persoon voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. Deze zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen, enzovoorts. Mantelzorg wordt niet betaald. Een vrijwilliger vanuit een vrijwilligerscentrale is geen mantelzorger.

Mantelzorger

Iemand die al minimaal 3 maanden en/of minstens 8 uur per week zorg geeft aan een bekende uit zijn of haar omgeving, zoals een ouder, partner, kind of vriend, als deze persoon voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is. De mantelzorg kan bestaan uit huishoudelijke taken, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer, geldzaken regelen, enzovoort. Mantelzorg wordt niet betaald.

Uren mantelzorg per week

Het gemiddeld aantal uren mantelzorg dat per week wordt verleend door een mantelzorger.

Zwaar belaste mantelzorgers

Percentage mantelzorgers dat aangeeft zich door die zorg 'tamelijk zwaar belast', 'zeer zwaar belast' of 'overbelast' te voelen.