Milieurekeningen
Wat behelst het onderzoek
Doel
Een verbinding maken tussen de nationale rekeningen en milieustatistieken. In de milieurekeningen zijn fysieke en monetaire gegevens opgenomen over het milieu en de relatie met de economie.
Domeinbeschrijving
De milieurekeningen worden opgesteld volgens de concepten en definities van het SEEA (system of environmental economic accounting). Het SEEA is een internationale statistische standaard. De milieurekeningen sluiten qua concepten, definities en classificaties aan bij het systeem van nationale rekeningen (SNA). In de milieurekeningen zijn fysieke en monetaire gegevens opgenomen over het milieu en de interactie met de economie.
De milieurekeningen zijn in vier categorieën in te delen. Binnen deze categorieën zijn er verschillende rekeningen. De eerste categorie omvat rekeningen voor fysieke en monetaire materiaalstromen. In deze rekeningen worden drie soorten materiaalstromen onderscheiden: natuurlijke hulpbronnen, producten en residuen. Voor de fysieke materiaalstromen betekent dit dat alle stromen worden beschreven die direct zijn gerelateerd aan de Nederlandse economie. De materiaalstromen worden geregistreerd voor de afzonderlijke economische activiteiten op de plek waar deze activiteiten daadwerkelijk plaatsvinden. Hierbij wordt uitgegaan van het zogenaamde ‘ingezetenenprincipe’. Dit betekent dat in het geval van bijvoorbeeld luchtemissies alle uitstoot van schadelijke gassen wordt beschreven die wordt veroorzaakt door Nederlandse ingezetenen. Vervuiling veroorzaakt door Nederlandse ingezetenen in het buitenland (bijvoorbeeld luchtemissies veroorzaakt door Nederlandse transporteurs) wordt meegenomen, terwijl vervuiling veroorzaakt door niet-ingezetenen binnen het Nederlandse grondgebied (bijvoorbeeld buitenlandse toeristen) niet wordt meegenomen. Dit is een belangrijk verschil met de milieu- en energiestatistieken die uitgaan van het grondgebied principe. Door dit conceptuele onderscheid kunnen de cijfers uit de milieurekeningen verschillen van andere milieu- en energiestatistieken, zoals deze worden gepubliceerd in de Balans voor de Leefomgeving, het Compendium voor de Leefomgeving en de Nederlandse energiebalans.
De tweede categorie omvat rekeningen voor fysieke en monetaire voorraden. In deze rekeningen worden de voorraden van allerlei natuurlijke hulpbronnen beschreven die van belang zijn voor de economie. Deze voorraden worden zowel in fysieke als monetaire termen vastgesteld. Een voorbeeld zijn de minerale reserves, oftewel de voorraden olie en aardgas in de Nederlandse bodem. Daarnaast kunnen ook biologische voorraden als vis en hout worden bepaald (de visserij- en bosbouwrekeningen).
De derde categorie rekeningen beschrijft de monetaire aspecten van het milieu. De volgende rekeningen vallen hieronder: milieukosten (Environmental Protection Expenditure Accounts, EPEA), milieusectorrekeningen: productie, werkgelegenheid en toegevoegde waarde van bedrijven die milieugoederen en -diensten produceren, milieubelastingen en milieusubsidies.
De vierde categorie zijn de ecosysteem rekeningen (natuurlijk kapitaalrekeningen). De natuurlijk kapitaalrekeningen hebben als doel om de relatie tussen natuur, economie en menselijke activiteiten op overzichtelijke en internationaal vergelijkbare wijze – letterlijk - in kaart te brengen. Het CBS werkt samen met Wageningen University in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) aan de ontwikkeling van modellen, data en kaarten die een ruimtelijk en zo compleet mogelijk beeld geven van de huidige staat van natuurlijk kapitaal in Nederland. Aan de basis van dit stelsel van rekeningen staan de ecosysteemdiensten; de bijdragen van ecosystemen aan onze economie en aan andere menselijke activiteiten.
Aanvang onderzoek
De ontwikkeling van de milieurekeningen is begonnen in het begin van de jaren negentig met het samenstellen van de National Accounting Matrix including Environmental Accounts (NAMEA), waarin de samenhang tussen een aantal belangrijke economische indicatoren en het milieu werd getoond. Daarna zijn de milieurekeningen verder ontwikkeld conform de richtlijnen van het SEEA. Het grootste deel van de verschillende milieurekeningen die worden benoemd in het SEEA worden inmiddels jaarlijks samengesteld en gepubliceerd.
Frequentie
Jaarlijks. De CO2-emissierekeningen worden elk kwartaal samengesteld.
Publicatiestrategie
De cijfers van de milieurekeningen worden jaarlijks bijgesteld. De belangrijkste reden hiervoor is dat de bronstatistieken, en dan vooral de emissieregistratie, ook jaarlijks worden bijgesteld. Om aansluiting te houden bij de nationale milieucijfers is het noodzakelijk om elk jaar de milieurekeningen bij te stellen. Op deze manier is de publicatie van consistente tijdreeksen gegarandeerd. De milieurekeningen worden jaarlijks gepubliceerd op StatLine, de elektronische database van het CBS.
Hoe wordt het uitgevoerd
Belangrijkste bronnen
De belangrijkste bronnen voor de milieurekeningen zijn de milieustatistieken (vooral emissieregistraties), de energiestatistieken (vooral de Nederlandse energiebalans), de nationale rekeningen, en de overheidsstatistieken.
Globale structuur integratiekader
De milieurekeningen worden gepresenteerd in de vorm van een rekeningenstelsel. Een rekeningenstelsel vormt een samenhangend en geïntegreerd geheel waarin alle variabelen op consistente wijze met elkaar samenhangen. Integratie is het onderling afstemmen, volledig en consistent maken van statistische gegevens binnen een stelsel van definities en definitievergelijkingen.
Wat is de kwaliteit van de uitkomsten
Volgtijdelijke vergelijkbaarheid
De milieurekeningen volgt de continuïteitsstrategie van de nationale rekeningen. Hierbij is het correct weergeven van ontwikkelingen belangrijker dan het niveau van een variabele.
Revisies
De berekeningsmethoden van de milieurekeningen worden aangepast als de nationale rekeningen gereviseerd worden. Dit gebeurt eens in de vijf jaar. Bij een revisie van de nationale rekeningen worden alle niveaugrootheden opnieuw vastgesteld en worden nieuwe beschikbare bronnen en rekenmethoden doorgevoerd. De meest recente revisie vond plaats over verslagjaar 2015.
Beschrijving kwaliteitsstrategie
Net als de nationale rekeningen vormen de milieurekeningen een samenhangend en geïntegreerd geheel. Dit draagt in belangrijke mate bij aan de kwaliteit, doordat de definitievergelijkingen die aan het systeem ten grondslag liggen het mogelijk maken om gegevens uit verschillende statistieken aan elkaar te relateren. Ook als de uitkomsten van deze statistieken niet sluiten, kan via integratie tot de meest plausibele schattingen worden gekomen. Zo moet voor vervuiling de totale herkomst van de vervuilende stoffen gelijk zijn aan de bestemming ervan. Voor materialen, zoals energieproducten, moet het aanbod gelijk zijn aan het verbruik.