Opleidingssegregatie in Nederland gedaald

ouders lunchen met hun kinderen in het groen van een ecowijk.
© Hollandse Hoogte
De segregatie tussen mensen met verschillende opleidingsniveaus in Nederland is tussen 2009 en 2020 afgenomen. Dit was vooral onder laagopgeleiden het geval: hun netwerken bestonden relatief steeds minder uit mensen met hetzelfde opleidingsniveau en meer uit mensen met een ander opleidingsniveau. Dit blijkt uit een netwerkanalyse van het CBS.

Sterke segregatie in een maatschappij wordt gewoonlijk als ongunstig gezien: het kan ‘sociale bubbels’ bevorderen, maatschappelijke polarisatie versterken en sociale mobiliteit tegenwerken. Voor dit onderzoek werden netwerken van familie, huisgenoten, klasgenoten, buren en collega’s gebruikt om opleidingssegregatie van 25- tot 55-jarigen in kaart te brengen. Er is sprake van opleidingssegregatie als mensen met eenzelfde opleidingsniveau binnen deze netwerken clusteren. Bijvoorbeeld doordat ze in dezelfde buurten wonen, familieleden vaak hetzelfde opleidingsniveau hebben, of doordat mensen op de werkplek veel collega’s tegenkomen met eenzelfde opleidingsniveau.

Opleidingssegregatie1) in Nederland
JaarLaagopgeleid (segregatiescore)Middelbaar opgeleid (segregatiescore)Bacheloropleiding (segregatiescore)Masteropleiding (segregatiescore)Totaal (segregatiescore)
20090,2470,2010,1310,2030,191
20100,2340,1920,1290,2030,184
20110,2180,1850,1280,2030,178
20120,1980,1760,1250,2020,170
20130,2020,1850,1300,1890,174
20140,1920,1800,1280,1900,169
20150,1820,1780,1280,1910,167
20160,1750,1750,1260,1900,163
20170,1700,1750,1240,1920,162
20180,1650,1740,1230,1950,160
20190,1620,1730,1210,1990,159
20200,1580,1750,1220,2040,160
1) Een segregatiescore van 0 betekent niet gesegregeerd. Een segregatiescore van 1 betekent maximaal gesegregeerd.

Segregatie onder laagopgeleiden sterkst afgenomen

Vooral de segregatie van laagopgeleiden is tussen 2009 en 2020 relatief sterk afgenomen. In 2009 hadden laagopgeleiden vaker mensen met hetzelfde opleidingsniveau in hun netwerk dan andere opleidingsgroepen. In 2020 was dat niet meer het geval en was de segregatie bij laagopgeleiden juist lager dan bij mensen met een masteropleiding of een middelbare opleiding.

In 2020 was de segregatie het hoogst onder mensen met een masteropleiding van de universiteit of het hbo. Zij hebben dus relatief veel mensen in hun netwerk die ook een masteropleiding hebben gedaan. De segregatie was het laagst onder mensen met een universitaire of hbo-bacheloropleiding. Dat was in de afgelopen tien jaar ook het geval.

Het is op basis van deze cijfers niet te zeggen of de opleidingssegregatie is veranderd doordat mensen over de jaren heen meer gemengd zijn gaan leven, of doordat de groepssamenstelling is veranderd. De samenstelling van de groepen is in de loop van de jaren veranderd doordat er nieuwe mensen van 25 jaar bij komen en mensen van boven de 55 jaar afvallen. Ook kunnen mensen over de jaren heen een hoger opleidingsniveau behalen en daardoor in een andere groep terechtkomen.

Segregatie verschilt tussen gemeenten

De mate van opleidingssegregatie verschilt per gemeente. In de Randstad is er gemiddeld meer segregatie dan in de rest van Nederland. De hogere segregatie in de grotere gemeenten in de Randstad komt met name doordat mensen met een masteropleiding en laagopgeleiden daar relatief veel mensen met eenzelfde opleidingsniveau in hun netwerk hebben. In een aantal gemeenten rondom de gemeente Groningen is de segregatie ook hoger dan gemiddeld. Dit komt door een relatief hoge segregatie van mensen met een middelbare opleiding in deze gemeenten.

Opleidingssegregatie1), 2020
GemeenteSegregatie ( segregatiescore)
Appingedam0,197
Delfzijl0,167
Groningen0,139
Loppersum0,195
Almere0,171
Stadskanaal0,151
Veendam0,173
Zeewolde0,139
Achtkarspelen0,150
Ameland
Harlingen0,107
Heerenveen0,120
Leeuwarden0,116
Ooststellingwerf0,143
Opsterland0,126
Schiermonnikoog
Smallingerland0,130
Terschelling
Vlieland
Weststellingwerf0,143
Assen0,138
Coevorden0,133
Emmen0,119
Hoogeveen0,124
Meppel0,125
Almelo0,135
Borne0,149
Dalfsen0,159
Deventer0,135
Enschede0,145
Haaksbergen0,145
Hardenberg0,132
Hellendoorn0,126
Hengelo0,132
Kampen0,131
Losser0,156
Noordoostpolder0,121
Oldenzaal0,129
Ommen0,130
Raalte0,148
Staphorst0,191
Tubbergen0,117
Urk0,157
Wierden0,125
Zwolle0,120
Aalten0,115
Apeldoorn0,144
Arnhem0,149
Barneveld0,158
Beuningen0,168
Brummen0,167
Buren0,178
Culemborg0,164
Doesburg0,141
Doetinchem0,126
Druten0,158
Duiven0,161
Ede0,162
Elburg0,140
Epe0,163
Ermelo0,131
Harderwijk0,134
Hattem0,149
Heerde0,158
Heumen0,149
Lochem0,141
Maasdriel0,150
Nijkerk0,156
Nijmegen0,164
Oldebroek0,181
Putten0,136
Renkum0,173
Rheden0,157
Rozendaal
Scherpenzeel0,185
Tiel0,140
Voorst0,158
Wageningen0,225
Westervoort0,167
Winterswijk0,124
Wijchen0,151
Zaltbommel0,175
Zevenaar0,171
Zutphen0,137
Nunspeet0,138
Dronten0,124
Amersfoort0,148
Baarn0,176
De Bilt0,175
Bunnik0,182
Bunschoten0,184
Eemnes0,183
Houten0,153
Leusden0,148
Lopik0,205
Montfoort0,166
Renswoude
Rhenen0,178
Soest0,164
Utrecht0,183
Veenendaal0,139
Woudenberg0,165
Wijk bij Duurstede0,183
IJsselstein0,172
Zeist0,174
Nieuwegein0,189
Aalsmeer0,186
Alkmaar0,114
Amstelveen
Amsterdam0,204
Beemster0,180
Bergen (NH.)0,132
Beverwijk0,211
Blaricum0,150
Bloemendaal0,209
Castricum0,143
Diemen0,199
Edam-Volendam0,162
Enkhuizen0,109
Haarlem0,169
Haarlemmermeer0,190
Heemskerk0,194
Heemstede0,204
Heerhugowaard0,123
Heiloo0,131
Den Helder0,119
Hilversum0,176
Hoorn0,110
Huizen0,151
Landsmeer0,191
Langedijk0,125
Laren0,146
Medemblik0,123
Oostzaan0,226
Opmeer0,115
Ouder-Amstel0,211
Purmerend0,217
Schagen0,129
Texel0,126
Uitgeest0,169
Uithoorn0,199
Velsen0,215
Weesp0,219
Zandvoort0,180
Zaanstad0,206
Alblasserdam0,161
Alphen aan den Rijn0,154
Barendrecht0,155
Drechterland0,115
Brielle0,191
Capelle aan den IJssel0,162
Delft0,203
Dordrecht0,143
Gorinchem0,112
Gouda0,143
's-Gravenhage0,207
Hardinxveld-Giessendam0,130
Hellevoetsluis0,159
Hendrik-Ido-Ambacht0,172
Stede Broec0,116
Hillegom0,186
Katwijk0,212
Krimpen aan den IJssel0,170
Leiden0,190
Leiderdorp0,159
Lisse0,178
Maassluis0,187
Nieuwkoop0,201
Noordwijk0,155
Oegstgeest0,212
Oudewater0,194
Papendrecht0,167
Ridderkerk0,167
Rotterdam0,176
Rijswijk0,174
Schiedam0,174
Sliedrecht0,151
Albrandswaard0,172
Westvoorne0,184
Vlaardingen0,189
Voorschoten0,181
Waddinxveen0,175
Wassenaar
Woerden0,167
Zoetermeer0,166
Zoeterwoude0,150
Zwijndrecht0,167
Borsele0,129
Goes0,109
West Maas en Waal0,153
Hulst0,167
Kapelle0,134
Middelburg0,115
Reimerswaal0,159
Terneuzen0,149
Tholen0,156
Veere0,125
Vlissingen0,124
De Ronde Venen0,190
Tytsjerksteradiel0,133
Asten0,162
Baarle-Nassau
Bergen op Zoom0,131
Best0,154
Boekel0,191
Boxmeer0,138
Boxtel0,146
Breda0,139
Deurne0,128
Pekela0,134
Dongen0,145
Eersel0,153
Eindhoven0,164
Etten-Leur0,137
Geertruidenberg0,146
Gilze en Rijen0,156
Goirle0,141
Grave0,128
Haaren0,155
Helmond0,165
's-Hertogenbosch0,144
Heusden0,142
Hilvarenbeek0,138
Loon op Zand0,167
Mill en Sint Hubert0,166
Nuenen, Gerwen en Nederwetten0,138
Oirschot0,174
Oisterwijk0,148
Oosterhout0,151
Oss0,145
Rucphen0,202
Sint-Michielsgestel0,140
Someren0,171
Son en Breugel0,150
Steenbergen
Waterland0,178
Tilburg0,144
Uden0,132
Valkenswaard0,165
Veldhoven0,170
Vught0,163
Waalre0,181
Waalwijk0,160
Woensdrecht0,202
Zundert
Wormerland0,190
Landgraaf0,141
Beek0,143
Beesel0,132
Bergen (L.)0,152
Brunssum0,161
Gennep0,179
Heerlen0,152
Kerkrade0,161
Maastricht0,188
Meerssen0,154
Mook en Middelaar0,138
Nederweert0,161
Roermond0,141
Simpelveld0,174
Stein0,157
Vaals
Venlo0,131
Venray0,134
Voerendaal0,148
Weert0,133
Valkenburg aan de Geul0,131
Lelystad0,133
Horst aan de Maas0,140
Oude IJsselstreek0,127
Teylingen0,153
Utrechtse Heuvelrug0,167
Oost Gelre0,117
Koggenland0,124
Lansingerland0,169
Leudal0,118
Maasgouw0,155
Gemert-Bakel0,162
Halderberge0,148
Heeze-Leende0,152
Laarbeek0,169
Reusel-De Mierden0,151
Roerdalen0,142
Roosendaal0,141
Schouwen-Duiveland0,124
Aa en Hunze0,142
Borger-Odoorn0,135
Cuijk0,149
Landerd0,130
De Wolden0,127
Noord-Beveland0,096
Wijdemeren0,168
Noordenveld0,174
Twenterand0,151
Westerveld0,135
Sint Anthonis0,147
Lingewaard0,164
Cranendonck0,172
Steenwijkerland0,123
Moerdijk0,160
Echt-Susteren0,136
Sluis0,144
Drimmelen0,142
Bernheze0,157
Alphen-Chaam0,160
Bergeijk0,186
Bladel0,185
Gulpen-Wittem0,149
Tynaarlo0,161
Midden-Drenthe0,136
Overbetuwe0,159
Hof van Twente0,135
Neder-Betuwe0,180
Rijssen-Holten0,134
Geldrop-Mierlo0,153
Olst-Wijhe0,141
Dinkelland0,150
Westland0,206
Midden-Delfland0,173
Berkelland0,139
Bronckhorst0,146
Sittard-Geleen0,143
Kaag en Braassem0,164
Dantumadiel0,148
Zuidplas0,159
Peel en Maas0,131
Oldambt0,131
Zwartewaterland0,154
Súdwest-Fryslân0,120
Bodegraven-Reeuwijk0,153
Eijsden-Margraten0,147
Stichtse Vecht0,182
Hollands Kroon0,126
Leidschendam-Voorburg0,195
Goeree-Overflakkee0,125
Pijnacker-Nootdorp0,164
Nissewaard0,191
Krimpenerwaard0,148
De Fryske Marren0,127
Gooise Meren0,175
Berg en Dal0,171
Meierijstad0,154
Waadhoeke0,130
Westerwolde0,132
Midden-Groningen0,197
Beekdaelen0,147
Montferland0,152
Altena0,136
West Betuwe0,165
Vijfheerenlanden0,190
Hoeksche Waard0,163
Het Hogeland0,179
Westerkwartier0,181
Noardeast-Fryslân0,131
Molenlanden0,163
1) Een segregatiescore van 0 betekent niet gesegregeerd. Een segregatiescore van 1 betekent maximaal gesegregeerd.

Hogere segregatie in vier grote steden, vooral in Den Haag

In de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht) is de segregatie hoger dan gemiddeld in Nederland. In deze steden is met name de segregatie van laagopgeleiden en van mensen met een masteropleiding hoger dan gemiddeld. Ook tussen de vier steden zijn er verschillen. In Den Haag is de segregatie gemiddeld het hoogst, gevolgd door Amsterdam. Mensen in die steden hebben dus relatief veel mensen in hun netwerk die hetzelfde opleidingsniveau hebben als zijzelf. Door de jaren heen is de opleidingssegregatie in Utrecht en Amsterdam vrijwel gelijk gebleven. In Den Haag en Rotterdam is deze juist afgenomen.

Opleidingssegregatie1) in Nederland en de vier grote steden
JaartalNederland, totaal (segregatiescore)Amsterdam, totaal (segregatiescore)Rotterdam, totaal (segregatiescore)Den Haag, totaal (segregatiescore)Utrecht, totaal (segregatiescore)Nederland, laagopgeleiden (segregatiescore)Amsterdam, laagopgeleiden (segregatiescore)Rotterdam, laagopgeleiden (segregatiescore)Den Haag, laagopgeleiden (segregatiescore)Utrecht, laagopgeleiden (segregatiescore)Nederland, middelbaar opgeleiden (segregatiescore)Amsterdam, middelbaar opgeleiden (segregatiescore)Rotterdam, middelbaar opgeleiden (segregatiescore)Den Haag, middelbaar opgeleiden (segregatiescore)Utrecht, middelbaar opgeleiden (segregatiescore)Nederland, bachelor opgeleiden, (segregatiescore)Amsterdam (segregatiescore)Rotterdam, bachelor opgeleiden (segregatiescore)Den Haag, bachelor opgeleiden (segregatiescore)Utrecht, bachelor opgeleiden (segregatiescore)Nederland, master opgeleiden (segregatiescore)Amsterdam, master opgeleiden (segregatiescore)Rotterdam, master opgeleiden (segregatiescore)Den Haag, master opgeleiden (segregatiescore)Utrecht, master opgeleiden (segregatiescore)
20090,1910,2180,2310,2420,1930,2470,3430,3790,4020,3880,2010,130,1480,1810,0450,1310,1350,130,1450,1150,2030,2980,2760,2960,284
20100,1840,2110,2220,2370,190,2340,3170,3590,40,3760,1920,1170,1450,1720,0470,1290,1310,1280,1480,1130,2030,30,2780,290,286
20110,1780,2010,2110,2250,1880,2180,2990,3260,3630,3720,1850,1150,1510,1620,0380,1280,1250,1280,1390,1110,2030,2980,2720,2860,284
20120,170,1960,20,2170,1810,1980,2820,290,3460,3190,1760,1070,1470,160,0450,1250,1230,1240,1290,1110,2020,30,2760,2870,281
20130,1740,1980,1880,2130,1870,2020,2840,2590,330,2940,1850,1260,1490,1580,0740,130,1230,1250,1350,1210,1890,2910,2530,2670,279
20140,1690,1960,1820,2090,1820,1920,2750,240,3170,2840,180,1250,1440,160,0710,1280,1230,120,130,1140,190,2910,2540,2680,28
20150,1670,1960,1770,2110,1810,1820,2660,2310,3130,2790,1780,130,1450,1590,0770,1280,1210,1210,1340,1110,1910,2950,2540,2760,279
20160,1630,1950,1730,2080,1780,1750,250,2150,3050,2660,1750,1360,1440,1590,0790,1260,1210,1180,130,1090,190,2980,2630,2810,279
20170,1620,1960,1740,2060,1780,170,2430,2080,3010,2640,1750,1420,1460,1580,0830,1240,1220,1180,1270,1110,1920,30,2660,2860,275
20180,160,1990,1730,2010,1780,1650,2370,2020,2870,2510,1740,1470,150,1560,0890,1230,1220,1130,1310,1090,1950,3040,2780,2840,278
20190,1590,1990,1740,2040,1810,1620,2330,1990,2880,2470,1730,1510,150,1540,090,1210,1190,1120,130,1050,1990,3110,2850,2930,284
20200,160,2040,1760,2070,1830,1580,2340,190,2830,2370,1750,1550,1560,1590,0950,1220,1220,1150,1320,1090,2040,3180,2890,3080,29
1) Een segregatiescore van 0 betekent niet gesegregeerd. Een segregatiescore van 1 betekent maximaal gesegregeerd.

Deze netwerkanalyse van het CBS wordt gepresenteerd in het dashboard Opleidingssegregatie. Naast de segregatie in de vier grote steden laat het dashboard de opleidingssegregatie per gemeente zien. Ook toont het dashboard hoe de netwerken van mensen zijn samengesteld wat betreft opleidingsniveau.