Inleiding en beleidscontext Monitor Verduurzaming Industrie

Verduurzaming van de industrie met strategisch en groen industriebeleid is een belangrijke pijler onder het klimaatbeleid en bedrijvenbeleid in Nederland. Het kabinet heeft als ambitie om in 2050 een volledig klimaatneutrale industrie te hebben. De industrie is op dit moment verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de broeikasgasemissies in Nederland. Er zijn allerlei programma’s, regelingen en samenwerkingsverbanden opgezet om verduurzaming van de industrie te stimuleren. De effectiviteit van het klimaatbeleid hangt sterk af van het gedrag van individuele bedrijven. Investeren ze in nieuwe, duurzame technologieën? Worden productieprocessen opgebouwd, omgebouwd of afgebouwd? Resulteren investeringen in meer duurzame technologieën en productieprocessen in lagere emissies, minder afval, en efficiënter materiaalgebruik?

Het doel van de Monitor Verduurzaming Industrie (MVI) is het monitoren van de verduurzaming van de Nederlandse industrie. Het doel is nadrukkelijk beperkt tot monitoring. Het gaat om het observeren van ontwikkelingen in afgebakende groepen van bedrijven. Het gaat niet om het meten van de effectiviteit van beleid, om verkenningen van toekomstige ontwikkelingen of om het identificeren van causale relaties.

Verduurzaming is het proces waarin bedrijven hun bestaande productieprocessen en waardeketens duurzamer maken (ombouw), waarin nieuwe, meer duurzame bedrijvigheid wordt ontwikkeld (opbouw) en waarin oude, minder duurzame bedrijvigheid verdwijnt (afbouw). Het gaat bij verduurzaming om (1) de activiteiten die individuele bedrijven ondernemen om duurzamer te produceren en (2) doorwerkingseffecten elders in de economie.

Verduurzaming is een veelzijdig fenomeen. Bedrijven kunnen met allerlei technologische en organisatorische oplossingen hun energieverbruik verminderen en schoner maken, hun emissies en afvalproductie verlagen, andere materialen gebruiken die minder belastend zijn, de effecten van hun productie op klimaat en milieu verminderen (bijvoorbeeld door CO₂ af te vangen of te hergebruiken), enzovoorts. Verduurzaming verloopt anders in iedere markt, iedere bedrijfstak en ieder bedrijf.

Het meten van verduurzaming in de Nederlandse industrie vereist een verscheidenheid aan informatie. Met cijfers uit reguliere statistieken kunnen de gemiddelde economische en milieuprestaties van bedrijfstakken worden beschreven. Dergelijke cijfers bieden context. Ze geven echter geen inzicht in veranderingen bij individuele bedrijven. Microdata zijn essentieel om inzicht te krijgen in het gedrag en de economische en milieuprestaties van individuele bedrijven. Microdata maken het mogelijk om de spreiding van activiteiten en prestaties binnen groepen bedrijven zichtbaar te maken en om regionale clusters te onderscheiden. De databestanden van energieverduurzamingsregelingen laten zien welke individuele bedrijven investeren in specifieke technologieën die voor het beleid relevant zijn. Door microdata over het gebruik van beleidsmaatregelen te koppelen aan microdata over de bedrijfseconomische kenmerken en prestaties van bedrijven wordt zichtbaar welke soorten bedrijven actief zijn en hoe het gebruik van regelingen zich verhoudt tot investeringen, omzet, energieverbruik, emissies en andere relevante variabelen.