Verschillen tussen de Gezondheidsmonitor en de Gezondheidsenquête
In 2012 was de reguliere Gezondheidsenquête (GE) van het CBS onderdeel van de Gezondheidsmonitor (GM). De Gezondheidsmonitor 2012 is een samenwerkingsverband tussen de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD’en), het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De Gezondheidsmonitor levert informatie over de gezondheid en de leefstijl van de Nederlandse bevolking van 19 jaar en ouder, woonachtig in particuliere huishoudens. De cijfers zijn uit te splitsen naar regio en worden gepubliceerd in een StatLinetabel.
Ten behoeve van de langjarige trends zijn in de GE-trendtabellen cijfers gepubliceerd op basis van alleen de reguliere Gezondheidsenquête: StatLinetabel Gezondheid aandoeningen beperkingen en StatLinetabel Leefstijl, preventief onderzoek. Dit betreft ook onderwerpen die in de Gezondheidsmonitortabel zijn opgenomen. Hierdoor bestaan er over het jaar 2012 twee soorten cijfers over een aantal leefstijl- en gezondheidgerelateerde onderwerpen (roken, alcoholgebruik, overgewicht, lichamelijke activiteit, mantelzorg geven, ervaren gezondheid, functiebeperkingen en langdurige aandoeningen).
De cijfers uit de Gezondheidsenquête en de Gezondheidsmonitor kunnen niet zonder meer vergeleken worden, doordat er methodologische verschillen zijn waarvoor niet gecorrigeerd kan worden. Voor informatie op regionaal of lokaal niveau wordt geadviseerd de cijfers van de Gezondheidsmonitor te gebruiken. Voor vergelijkingen met andere jaren wordt geadviseerd de cijfers uit de tabellen op basis van de reguliere Gezondheidsenquête te gebruiken (vanwege vergelijkbaarheid in de tijd).
In deze nota worden de methodologische verschillen tussen de twee onderzoeken beschreven.
Algemene opzet van de twee onderzoeken
De GE wordt jaarlijks afgenomen bij ongeveer 14 000 mensen in de leeftijd van 0 jaar en ouder, en bestaat uit twee delen. De waarneming vindt gespreid over het jaar plaats. Het eerste deel van de enquête bevat een aantal algemene vragen over gezondheid, en is bedoeld voor alle leeftijden. Dit onderdeel wordt afgenomen via internet (CAWI). In het geval van non respons worden mensen opnieuw benaderd via de telefoon (CATI) of face-to-face (CAPI). Het tweede deel van de vragenlijst wordt via internet of op papier (PAPI) aangeboden aan de deelnemers van deel 1 die 12 jaar of ouder zijn, en bevat wat gevoeligere onderwerpen zoals alcoholgebruik en chronische aandoeningen, en vragen die lastig telefonisch of face-to-face te beantwoorden zijn (bijvoorbeeld vanwege een groot aantal antwoordcategorieën). De onderwerpen van de Gezondheidsmonitor zaten verspreid over de beide onderzoeksdelen. Voor deel 1 zijn dat ervaren gezondheid, mantelzorg geven, roken en lengte/gewicht. Voor deel 2 zijn dat chronische aandoeningen, lichamelijke beperkingen, alcoholgebruik en lichamelijke activiteit.
De Gezondheidsmonitor 2012 (GM) is een combinatie van de reguliere Gezondheidsenquête (GE) van het CBS en de gezondheidsenquêtes van de 28 Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD’en). De gezondheidsenquêtes van de GGD’en worden in de maanden september t/m november (de precieze waarneemperiode verschilt per GGD) onder een groot aantal personen uitgezet. In 2012 deden ongeveer 370 duizend mensen mee. Alleen volwassenen (19 jaar en ouder) behoren tot de doelgroep. Er zijn per GGD twee typen vragenlijsten in omloop. Eén is bestemd voor personen van 19 t/m 64 jaar, namelijk de volwassenmonitor (VGZ), en de ander voor mensen in de leeftijd van 65 jaar en ouder, de ouderenmonitor (GZO). Beide vragenlijsten bestaan uit een aantal, ook hierboven al genoemde, basisvragen die zijn afgestemd met de GE, betreffende de onderwerpen ervaren gezondheid, chronische aandoeningen, lichamelijke beperkingen, mantelzorg geven, roken, alcoholgebruik, lengte/gewicht en lichamelijke activiteit. Daarnaast zijn in de VGZ specifieke vragen voor volwassenen opgenomen en in de GZO specifieke vragen voor ouderen. Deze specifieke vragen verschillen per GGD, afhankelijk van de wensen van de opdrachtgevers, de gemeenten. Het onderzoek van de GGD’en is eendelig en wordt via CAWI afgenomen. Herbenadering vindt plaats via PAPI. Sommige GGD’en sturen de papieren versie van de vragenlijst al gelijk mee met de eerste uitnodiging voor online deelname.
Het CBS heeft voor zowel de GE als de gezondheidsenquêtes van de GGD’en de steekproeven getrokken. Vervolgens hebben het CBS en de GGD’en hun eigen vragenlijsten gemaakt, waarbij wel de vragen over de acht genoemde onderwerpen hetzelfde waren maar de andere vragen (ook per GGD) verschilden. De volgorde van de vragen is niet afgestemd en ook had iedere partij een eigen aanschrijfbrief. Alle partijen hebben vervolgens zelf de enquêtes uitgezet en afgenomen.
Verdere verwerking van de twee enquêtes
De eerste verwerkingsstappen na binnenkomst van de enquêtedata, denk aan de schoning en de afleidingen om te komen tot de uitkomstvariabelen, zijn door alle partijen afzonderlijk gedaan. Ook de invoer van de papieren vragenlijsten is door GGD’en en CBS afzonderlijk gedaan. De schoningsstappen en afleidingen zijn wel op elkaar afgestemd. Alle gegevens zijn vervolgens samengevoegd in één bestand, waarbij de CBS-respondenten van 0 tot en met 18 jaar niet zijn meegenomen.
Om te corrigeren voor (selectieve) non respons is er gewogen naar de totale bevolking van 19 jaar en ouder woonachtig in particuliere huishoudens. Voor de weging van de GM is een nieuw weegmodel gemaakt dat uitging van het weegmodel van de GE. Hoewel gepoogd is om de weegmodellen zo gelijk mogelijk te houden, was het voor de GM toch nodig een aantal achtergrondkenmerken waarnaar gewogen wordt aan te passen. Zo was voor de GM meer regio-informatie nodig, kon seizoen niet meer worden meegenomen, en is opleiding vervangen door inkomen.
De uiteindelijke cijfers die op StatLine zijn verschenen zijn door het CBS uitgedraaid op het gezamenlijke databestand.
Samenvatting
De cijfers uit de Gezondheidsenquête en de Gezondheidsmonitor kunnen niet zonder meer vergeleken worden, doordat er methodologische verschillen zijn. In onderstaande tabel staan de belangrijkste verschillen opgesomd.
Gezondheidsmonitor
- Doelgroep: 19 jaar of ouder
- Aantal delen: 1
- Vraagcontext en vraagvolgorde: verschillend per GGD Verschilt van de GGD’en
- Gebruikte modes: CAWI – PAPI, verhouding wisselt per GGD
- Waarneemperiode: Sept-okt-nov
- Waarneming: door GGD’en afzonderlijk
- Invoer papieren vragenlijsten: door GGD’en
- Weegmodel: meer regio-informatie, Inkomen
Gezondheidsenquête
- Doelgroep: 0 jaar of ouder
- Aantal delen: 2
- Vraagcontext en vraagvolgorde: Verschilt van de GGD’en
- Gebruikte modes: deel 1: CAWI – CATI/CAPI en deel 2: CAWI/PAPI
- Waarneemperiode: hele jaar
- Waarneming: door CBS
- Invoer papieren vragenlijsten: door CBS
- Weegmodel: seizoen, opleiding