Kostenstijgingen vaker doorberekend binnen mkb dan grootbedrijf

Bakker.
© ANP / Patricia Rehe
Het merendeel van de ondernemers binnen het midden- en kleinbedrijf (mkb) berekent de stijgende grondstofkosten door aan klanten. Ondernemers binnen het grootbedrijf doen dit minder vaak. Op korte termijn verwachten ondernemers in het middenbedrijf het vaakst prijsstijgingen en voor 2023 voorzien zij een investeringstoename. Ondernemers binnen het kleinbedrijf verwachten juist minder te investeren komend jaar. Dit meldt het CBS op basis van statistisch onderzoek voor het Jaarbericht Staat van het mkb 2022. De gegevens zijn begin oktober verzameld door het CBS in samenwerking met KVK, het Economisch Instituut voor de Bouw, MKB-Nederland en VNO-NCW.

Om met de kostenstijgingen van grondstoffen, energie en bedrijfsmiddelen om te gaan berekent het merendeel van de ondernemers deze stijgingen door aan klanten. 60 procent van de mkb-ondernemers gaf aan het begin van het vierde kwartaal 2022 aan dat dit de belangrijkste manier was. Binnen het grootbedrijf (250 werkzame personen of meer) doet iets meer dan de helft van de ondernemers dit. Ook proberen ondernemers kosten te besparen, bijvoorbeeld door procesoptimalisatie. 21 procent van de mkb-ondernemers gaf dit aan als belangrijkste manier, tegenover 32 procent van de ondernemers in het grootbedrijf. 

Manieren waarop ondernemers met kostenstijgingen omgaan, 4e kwartaal 2022
 Mkb (vanaf 5 werkzame personen) (% bedrijven)Grootbedrijf (% bedrijven)
Doorberekenen aan klanten/afnemers60,451,8
Overige kostenbesparingen, procesoptimalisatie t.b.v. efficiency20,731,7
Wisselen van leverancier of onderhandelen met leveranciers6,14,9
Groter of gezamenlijk inkopen2,91,7
Overschakelen op andere (goedkopere) grondstoffen, bedrijfsmiddelen2,84,4
Het product aanpassen2,31,2
Anders4,74,3

Bouwnijverheid verwacht het vaakst stijgende verkoopprijzen

Aan het begin van het vierde kwartaal 2022 verwachtte per saldo 47 procent van de ondernemers stijgende verkoopprijzen voor de komende drie maanden. Ondernemers binnen de bouwnijverheid verwachtten dit het vaakst; in het kleinbedrijf (5 tot 50 werkzame personen) en middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen) ruim 70 procent en in het grootbedrijf 82 procent. Ook in de handel verwachtten ondernemers binnen alle grootteklassen dit relatief vaak. In de horeca is het verschil tussen grootteklassen het grootst; bij het kleinbedrijf voorzag per saldo 47 procent een stijging, voor het grootbedrijf was dit 20 procent. Ondernemers binnen de bedrijfstak verhuur en handel van onroerend goed verwachtten het minst vaak een prijsstijging. Bij het kleinbedrijf werd per saldo zelfs een daling van de verkoopprijzen verwacht. 

Verwachtingen prijzen komende drie maanden, 4e kwartaal 2022
 Kleinbedrijf (vanaf 5 werkzame personen) (% saldo bedrijven die toename en afname verwachten)Middenbedrijf (% saldo bedrijven die toename en afname verwachten)Grootbedrijf (% saldo bedrijven die toename en afname verwachten)
Niet-financieel bedrijfsleven46,648,745,2
Bouwnijverheid72,270,982,4
Handel54,455,559,1
Industrie49,648,947,5
Horeca47,440,120,1
Informatie en communicatie36,236,114,3
Delfstoffenwinning*3525,6
Verhuur en overige zakelijke diensten34,243,339,6
Specialistische zakelijke diensten31,932,340,8
Vervoer en opslag25,433,418,3
Verhuur en handel van onroerend goed-7,67,813,9
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW
* Niet beschikbaar voor grootbedrijf

Ondernemers in kleinbedrijf voorzien investeringsafname in 2023

In het laatste kwartaal van elk jaar worden in de Conjunctuurenquête de verwachtingen van ondernemers voor komend jaar uitgevraagd. Van het totale niet-financiële bedrijfsleven verwacht per saldo 3 procent van de ondernemers meer te investeren in 2023 dan in het huidige jaar. Vooral in het grootbedrijf zijn ondernemers per saldo positief; 21 procent verwacht een toename, 8 procent verwacht een afname. Ook in het middenbedrijf zijn er meer ondernemers die een toename van de investeringen verwachten in 2023 dan een afname, per saldo 4 procent. Ondernemers in het kleinbedrijf verwachten juist minder te investeren; per saldo 5 procent voorziet een investeringsafname voor 2023. 

Investeringsverwachtingen ondernemers 2023, naar grootteklasse
 Saldo verwachting investeringen (% saldo bedrijven die toename en afname verwachten)
Niet-financieel bedrijfsleven3,4
Kleinbedrijf (vanaf 5 werkzame personen)-4,8
Middenbedrijf3,5
Grootbedrijf13
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW

Mkb-ondernemers investeren vooral in technologie voor toekomstbestendigheid

Om toekomstbestendig te blijven investeren mkb-ondernemers vooral in technologie, zoals automatisering en digitalisering. Bijna 29 procent van de ondernemers gaf aan het begin van het vierde kwartaal 2022 aan dat dit hun belangrijkste investering was om toekomstbestendig te blijven. Ook investeert bijna een kwart van de ondernemers hoofdzakelijk in hun personeel met het oog op de toekomst, voor duurzaamheid was dit iets minder dan een kwart. 

Belangrijkste investering om toekomstbestendig te blijven, 4e kwartaal 2022
 Mkb (vanaf 5 werkzame personen) (% bedrijven)Grootbedrijf (% bedrijven)
Technologie (bijv. digitalisering, automatisering)29,433
Personeel (bijv. opleidingen/cursussen)24,717,6
Duurzaamheid/maatschappelijk verantwoord ondernemen22,231
Mijn bedrijf investeert niet met dit doeleinde11,32,6
Productinnovatie of Research & Development9,714,4
Anders2,71,4
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW

Mkb-ondernemers investeren minder vaak om toekomstbestendig te blijven dan ondernemers binnen het grootbedrijf. 11 procent van de mkb’ers gaf aan helemaal niet te investeren met dit doeleinde, bij het grootbedrijf was dit slechts 3 procent. Vooral investeringen in duurzaamheid zijn binnen het grootbedrijf vaker de belangrijkste investering. 

Middenbedrijf investeert vaker in technologie dan kleinbedrijf

Binnen het mkb investeert het middenbedrijf vaker dan het kleinbedrijf met het oog op de toekomst, 94 procent tegenover 86 procent. In beide grootteklassen investeren ondernemers het vaakst hoofdzakelijk in technologie. In het middenbedrijf investeren vooral ondernemers in de bedrijfstak vervoer en opslag in technologie, daar gaf bijna de helft van de ondernemers dit aan. Bij het kleinbedrijf investeren groothandelaren het vaakst in technologie. Horecaondernemers en bouwondernemers investeerden zowel bij het midden- als kleinbedrijf het minst vaak in technologie zoals automatisering of digitalisatie.     

Investeringen in technologie om toekomstbestendig te blijven, 4e kwartaal 2022
 Middenbedrijf (% bedrijven)Kleinbedrijf (vanaf 5 werkzame personen) (% bedrijven)
Niet-financieel bedrijfsleven34,226,5
Vervoer en opslag48,931,6
Informatie en communicatie43,436
Industrie39,932,7
Groothandel en handelsbemiddeling39,439,7
Verhuur en overige zakelijke diensten32,725,9
Autohandel en -reparatie28,818,9
Specialistische zakelijke dienstverlening28,727,4
Detailhandel (niet in autos)28,524,7
Verhuur en handel van onroerend goed2727,8
Bouwnijverheid24,318,4
Delfstoffenwinning24,328,3
Horeca19,712,7
Bron: CBS, EIB, KVK, MKB-Nederland, VNO-NCW

De Staat van het mkb

Deze cijfers over het mkb zijn samengesteld in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor de Staat van het mkb van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Het Comité brengt eens per jaar in een jaarbericht al het relevante materiaal samen, maakt de balans op en blikt vooruit. Bij de duiding van de gegevens is gebruikgemaakt van de inbreng van ondernemers, branches en wetenschappers. Het jaarbericht Staat van het mkb 2022 is door het Comité overhandigd aan minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat en is beschikbaar op de website Staatvanhetmkb.nl.