Aanbod van ecosysteemdiensten; fysiek en monetair, regio
Verklaring van tekens
Tabeltoelichting
De gegevens in deze tabel vertegenwoordigen verschillende ecosysteemdiensten in Nederland, gegroepeerd in drie categorieën: producerende, regulerende en culturele diensten. Deze diensten worden aangeboden door ecosystemen en laten het economische gebruik van de natuur zien. Elke dienst wordt uitgedrukt in zowel een fysieke als een monetaire waarde, waardoor hun waarde zowel in tastbare als in financiële termen wordt benadrukt.
De Natuurlijk kapitaalrekeningen hebben als doel om de relatie tussen natuur, economie en menselijke activiteiten op overzichtelijke en internationaal vergelijkbare wijze – letterlijk - in kaart te brengen. CBS werkt samen met Wageningen University (WUR) in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) aan de ontwikkeling van modellen, data en kaarten die een ruimtelijk en zo compleet mogelijk beeld geven van de huidige staat van natuurlijk kapitaal in Nederland. Aan de basis van dit stelsel van rekeningen staan de ecosysteemdiensten; de bijdragen van ecosystemen aan onze economie en aan andere menselijke activiteiten.
Gegevens beschikbaar vanaf: 2016
Status van de cijfers:
De cijfers hebben een voorlopige status.
Om consistente tijdreeksen te verkrijgen wordt ieder jaar de complete tijdreeks (her)berekend indien dit noodzakelijk is, zodat ook de laatste inzichten en bronnen worden meegenomen.
Wijzigingen per november 2025
Geen, dit is een nieuwe tabel. De vorige tabel over dit onderwerp is stopgezet vanwege een revisie van de data. De belangrijkste verbeteringen zijn:
Ecosysteemtypekaart: De achterliggende ecosysteemtypekaart is gereviseerd. Zowel de brondata als de indeling van ecosysteemtypen zijn aangepast. Deze wijzigingen hebben effect op alle diensten in deze tabel. Voor meer informatie raadpleeg de technische toelichting onder hoofdstuk 4.
Recreatie: De gegevens voor recreatie zijn bijgesteld op basis van gereviseerde brondata. Met name de uitgaven van recreanten tijdens activiteiten zijn aangepast. Deze bijstelling is doorgevoerd over de gehele tijdreeks om consistentie te waarborgen.
Groene leefomgeving: Voor de dienst groene leefomgeving is het regressiemodel gereviseerd. Deze aanpassing heeft impact op de gehele tijdreeks van deze dienst.
Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Nieuwe cijfers worden jaarlijks gepubliceerd in november.
Toelichting onderwerpen
- Fysiek
- Ecosysteemdiensten uitgedrukt in fysieke waarden.
- Producerende diensten
- Producerende ecosysteemdiensten zijn de directe materiële voordelen die mensen verkrijgen uit ecosystemen zoals voedselproductie, houtwinning en andere tastbare bronnen die direct uit natuurlijke omgevingen voortkomen. Hierbij dient de oogst als proxy voor de bijdrage van de ecosysteemfuncties aan de groei van het gewas.
- Voorziening akker- en tuinbouwgewassen
- De oogst van akker- en tuinbouwgewassen, inclusief sierteelt. Ecosysteemfuncties dragen bij aan de groei van deze gewassen, die worden geoogst voor consumptie of decoratief gebruik.
- Voorziening groenvoedergewassen
- De oogst van gewassen specifiek bestemd voor veevoederproductie (i.e. snijmaïs) en gras dat direct door vee wordt begraasd. Ecosysteemfuncties dragen bij aan de groei van deze gewassen, die worden gebruik als veevoer.
- Houtvoorziening
- Bijdrage van ecosystemen aan de groei van bomen en andere houtachtige biomassa die wordt geoogst voor houtproductie of energetische toepassing.
- Regulerende diensten
- Regulerende ecosysteemdiensten zijn de bijdragen van ecosystemen aan de regulatie van klimaat, water en biogeochemische kringlopen, wat bijdraagt aan gunstige omstandigheden voor mens en maatschappij.
- Waterzuivering
- Natuurlijke zuivering van water door de bodem, waarbij dit grondwater vervolgens wordt onttrokken en verder gezuiverd tot drinkwater.
- Luchtfiltratie
- De afvang van fijnstof van deeltjes kleiner dan 2.5 micrometer (PM2.5) door vegetatie. Ecosystemen vangen fijnstof af en verlagen daarmee de fijnstofconcentratie in de atmosfeer.
- Koolstofvastlegging
- Bijdrage van ecosystemen aan het verminderen van de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer door koolstofopname door vegetatie.
- Bestuiving
- Vermeden productieverlies in gewassen door bestuiving. Ecosystemen dragen bij aan bestuiving door wilde bestuivers, zoals wilde bijen en hommels (exclusief honingbijen beheerd door een imker), wat essentieel is voor de productie van vele gewassen.
- Regenwaterregulatie
- De gemiddelde opname van regenwater in de bodem, gemeten in millimeters in het eerste uur, laat zien hoe ecosystemen bijdragen aan het infiltratieproces. Bodemtype en vegetatie spelen hierbij een essentiële rol en dragen bij aan de regulatie van regenwaterinfiltratie.
- Kustbescherming
- Ecosystemen langs de kust verminderen de impact van zeespiegelstijging, getijdeoverspoelingen en stormen door bij te dragen aan de bescherming van de kustlijn. Duinen vormen een natuurlijke bescherming tegen overstromingsrisico's.
- Vermindering stedelijke hitte-eilanden
- De gemiddelde vermindering van de temperatuur in stedelijke omgevingen als gevolg van verkoeling door begroeiing. Ecosystemen dragen bij aan het verminderen van het hitte-eilandeffect (Urban Heat Island, UHI).
- Culturele diensten
- Culturele ecosysteemdiensten dragen bij aan welzijn en culturele identiteit. Ze bieden zowel tastbare als ontastbare waarde door middel van recreatie, esthetisch genot en culturele verrijking.
- Natuurrecreatie (wandelen)
- De bijdrage van ecosystemen aan het creëren van een aantrekkelijke natuurlijke omgeving die uitnodigt tot recreatie. Wandelrecreatie heeft hier betrekking op het gebruik van natuurlijke ecosystemen voor wandelactiviteiten, waarbij het algemene welzijn van individuen wordt bevorderd door contact met de natuur.
- Natuurtoerisme
- Ecosystemen bieden mogelijkheden voor verschillende vormen van natuurtoerisme, waarbij de ecosysteemdienst natuurtoerisme activiteiten omvat die gerelateerd zijn aan de natuur en waarbij ten minste één overnachting plaatsvindt.
- Monetair
- Ecosysteemdiensten uitgedrukt in monetaire waarden.
- Totaal ecosysteemdiensten
- De som van alle ecosysteemtypen in deze tabel.
- Producerende diensten
- Producerende ecosysteemdiensten zijn de directe materiële voordelen die mensen verkrijgen uit ecosystemen zoals voedselproductie, houtwinning en andere tastbare bronnen die direct uit natuurlijke omgevingen voortkomen. Hierbij dient de oogst als proxy voor de bijdrage van de ecosysteemfuncties aan de groei van het gewas.
- Voorziening akker- en tuinbouwgewassen
- De oogst van akker- en tuinbouwgewassen, inclusief sierteelt. Ecosysteemfuncties dragen bij aan de groei van deze gewassen, die worden geoogst voor consumptie of decoratief gebruik.
- Voorziening groenvoedergewassen
- De oogst van gewassen specifiek bestemd voor veevoederproductie (i.e. snijmaïs) en gras dat direct door vee wordt begraasd. Ecosysteemfuncties dragen bij aan de groei van deze gewassen, die worden gebruik als veevoer.
- Houtvoorziening
- Bijdrage van ecosystemen aan de groei van bomen en andere houtachtige biomassa die wordt geoogst voor houtproductie of energetische toepassing.
- Regulerende diensten
- Regulerende ecosysteemdiensten zijn de bijdragen van ecosystemen aan de regulatie van klimaat, water en biogeochemische kringlopen, wat bijdraagt aan gunstige omstandigheden voor mens en maatschappij.
- Waterzuivering
- Natuurlijke zuivering van water door de bodem, waarbij dit grondwater vervolgens wordt onttrokken en verder gezuiverd tot drinkwater.
- Luchtfiltratie
- De afvang van fijnstof van deeltjes kleiner dan 2.5 micrometer (PM2.5) door vegetatie. Ecosystemen vangen fijnstof af en verlagen daarmee de fijnstofconcentratie in de atmosfeer.
- Koolstofvastlegging
- Bijdrage van ecosystemen aan het verminderen van de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer door koolstofopname door vegetatie.
- Bestuiving
- Vermeden productieverlies in gewassen door bestuiving. Ecosystemen dragen bij aan bestuiving door wilde bestuivers, zoals wilde bijen en hommels (exclusief honingbijen beheerd door een imker), wat essentieel is voor de productie van vele gewassen.
- Kustbescherming
- Ecosystemen langs de kust verminderen de impact van zeespiegelstijging, getijdeoverspoelingen en stormen door bij te dragen aan de bescherming van de kustlijn. Duinen vormen een natuurlijke bescherming tegen overstromingsrisico's.
- Culturele diensten
- Culturele ecosysteemdiensten dragen bij aan welzijn en culturele identiteit. Ze bieden zowel tastbare als ontastbare waarde door middel van recreatie, esthetisch genot en culturele verrijking.
- Natuurrecreatie (wandelen)
- De bijdrage van ecosystemen aan het creëren van een aantrekkelijke natuurlijke omgeving die uitnodigt tot recreatie. Wandelrecreatie heeft hier betrekking op het gebruik van natuurlijke ecosystemen voor wandelactiviteiten, waarbij het algemene welzijn van individuen wordt bevorderd door contact met de natuur.
- Natuurrecreatie (overig)
- De bijdrage van ecosystemen aan het creëren van een aantrekkelijke natuurlijke omgeving die uitnodigt tot recreatie. Overige natuurrecreatie heeft hier betrekking op het gebruik van natuurlijke ecosystemen voor vrijetijdsactiviteiten, waarbij het algemene welzijn van individuen wordt bevorderd door contact met de natuur. Deze dienst is exclusief wandelrecreatie.
- Natuurtoerisme
- Ecosystemen bieden mogelijkheden voor verschillende vormen van natuurtoerisme, waarbij de ecosysteemdienst natuurtoerisme activiteiten omvat die gerelateerd zijn aan de natuur en waarbij ten minste één overnachting plaatsvindt.
- Groene leefomgeving
- Het deel van de woningwaarde dat gerelateerd is aan natuur in de directe omgeving. Ecosystemen dragen bij aan de levenskwaliteit en aantrekkelijkheid van woonlocaties.