Volkstellingen in de Balkan

Traditionele volkstelling

Volkstellingen zijn van alle tijden en ook nu nog steeds belangrijk. Ze geven immers een beeld van de bevolking en de levensstandaard van een land. Maar de landen in West- en Oost-Europa houden hun volkstelling op een andere manier. Hoh: ‘Een belangrijk verschil is de manier waarop de data over de bevolking worden verzameld. In Nederland en Scandinavië gebeurt dat bijvoorbeeld aan de hand van registerdata. Maar de meeste landen beschikken niet over registers. In Kroatië, Bosnië en Noord-Macedonië wordt de volkstelling nog uitgevoerd op de traditionele manier, met pen en papier. Daar gaan interviewers van deur tot deur om informatie over de bevolking te verkrijgen.’

Etniciteit, taal en religie

Opvallend is volgens Hoh ook dat in Kroatië, Bosnië en Noord-Macedonië een aantal jaren geleden een volkstelling is uitgevoerd, waar het verkrijgen van data over etniciteit, taal en religie onderdeel van uitmaakt. ‘Dit ondanks het feit dat hier in de jaren negentig een oorlog tussen etnische groepen plaatsvond. Dat in een aantal Balkanlanden hier nog altijd een grote interesse voor bestaat, komt deels doordat minderheden bepaalde rechten aan de uitkomsten van de volkstelling kunnen ontlenen. Dat maakt het proces van de dataverzameling politiek.’

Kennis en expertise

Hoh promoveerde bij prof. Hans Schmeets, bijzonder hoogleraar politicologie aan de Universiteit Maastricht en programmamanager sociale statistieken bij het CBS. Hij was vanaf 1996 diverse keren in de Balkanlanden om namens de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) het verloop van de verkiezingen te beoordelen en is bekend met de politieke verhoudingen en gevoeligheden in de regio. Welke kennis en expertise heeft het CBS ingebracht bij het promotieonderzoek? Schmeets: ‘Mijn collega Eric Schulte Nordholt is decennialang als projectleider nauw betrokken bij de opzet en uitvoering van de volkstellingen in ons land. Hij geeft ook adviezen hierover aan andere landen en heeft Anna-Lena Hoh van zijn kennis en ervaringen kunnen voorzien. Bij het opstellen van de vragenlijsten voor het kwantitatieve deel van het onderzoek van Hoh was de expertise van het vragenlab en Annemieke Luiten van het CBS zeer relevant. Daarnaast heeft het CBS een strategie ontwikkeld om de respons op de enquête onder de experts van de volkstellingen te verbeteren.’

Invloed Europese Unie

De Europese Unie en zijn uitbreidingsbeleid hebben invloed op de uitvoering van de volkstellingen in de landen op de Balkan. ‘Kroatië, Bosnië en Noord-Macedonië maakten deel uit van het voormalig Joegoslavië’, zegt Hoh. ‘Zij werden na de oorlogen onafhankelijk. Deze landen zijn op weg om democratieën te worden, maar verschillen in hun ontwikkeling. Kroatië wordt wel als democratie beschouwd, maar Bosnië en Noord-Macedonië zijn minder ver. De EU ondersteunt deze landen in hun democratische ontwikkeling. Dit verloopt niet altijd makkelijk. Zo is de volkstelling in Noord-Macedonië in een vroeg stadium gestopt, omdat er onenigheden waren over de methode van tellen. Deze methode had namelijk effect op de etnische Albaniërs in het land.’

Succesvol promotieonderzoek

Schmeets is blij met het promotieonderzoek. ‘Het is voor mijn faculteit belangrijk om meer kwalitatief en kwantitatief onderzoek te doen. Dat dit via een succesvol promotieonderzoek gerealiseerd kon worden, is mooi. Daarnaast is het heel bijzonder dat we erin geslaagd zijn om subsidie te krijgen van het NWO in het sterk competitieve Research Talent Programma. Anna-Lena Hoh bleek daarvoor een uitermate geschikte kandidaat.’

De titel van het proefschrift van Anna-Lena Hoh luidde: ‘Counting for EU enlargement? Census-taking in Croatia, Bosnia and Noord-Macedonia’.

Relevante links:

- Nederlandse volkstelling bespaart veel tijd en geld
- CV en publicaties Anna-Lena Hoh