2. Mogelijke verklaringen voor beperkte arbeidsproductiviteitsgroei
De vertraging van de groei van de arbeidsproductiviteit is al lange tijd wereldwijd onderwerp van studie, omdat die in de afgelopen decennia in veel landen heeft plaatsgevonden. Vergeleken met de meeste andere Europese landen was de groei van de arbeidsproductiviteit na 2008 in Nederland klein.
| 2018 t.o.v. 2008 (%-volumeverandering) | 2008 t.o.v. 1998 (%-volumeverandering) | |
|---|---|---|
| Letland | 35,63829787 | 73,43173432 |
| Roemenië | 34,0776699 | 102,3575639 |
| Bulgarije | 30,88391906 | 36,28447025 |
| Litouwen | 25 | 74,77797513 |
| Slowakije | 22,59713701 | 56,9823435 |
| Hongarije | 18,80434783 | 41,53846154 |
| Spanje | 12,36897275 | 3,583061889 |
| Tsjechië | 12,05179283 | 49,85074627 |
| Denemarken | 11,84346035 | 10,34090909 |
| Slovenië | 10,44487427 | 39,72972973 |
| Frankrijk | 9,127382146 | 13,42434585 |
| Zwitserland | 8,273748723 | 14,1025641 |
| Oostenrijk | 7,560483871 | 19,08763505 |
| Zweden | 7,467204844 | 23,72034956 |
| Duitsland | 7,385229541 | 15,83815029 |
| Cyprus | 6,312625251 | 18,38671412 |
| Noorwegen | 5,846774194 | 11,46067416 |
| Portugal | 5,355303811 | 13,30221704 |
| Nederland | 3,892215569 | 16,64726426 |
| Finland | 3,838582677 | 23,30097087 |
| Verenigd Koninkrijk | 2,49500998 | 21,45454545 |
| Italië | 1,5 | 3,305785124 |
| Luxemburg | -0,503524673 | 6,430868167 |
| Griekenland | -9,347614411 | 24,7873633 |
De arbeidsproductiviteit kan toenemen door investeringen in kapitaalgoederen, zoals machines, computers, software en bedrijfsgebouwen, maar ook door bijvoorbeeld scholing, het opdoen van ervaring of een efficiëntere inzet van arbeid en kapitaal. Het CBS berekent jaarlijks voor de commerciële sector2) welke bijdrage kapitaalverdieping heeft geleverd aan de groei van de arbeidsproductiviteit.
In 2018 was de arbeidsproductiviteit in de commerciële sector 3,9 procent hoger dan in 2008. Tussen 1998 en 2008 was de groei van de arbeidsproductiviteit in de commerciële sector met 20,7 procent veel groter. De bijdrage van kapitaalverdieping was kleiner dan voor de crisis, maar ook andere factoren hebben de groei van de arbeidsproductiviteit fors gedrukt.
Dat de bijdrage van kapitaalverdieping aan de groei na de kredietcrisis bescheiden was, hangt onder meer samen met de lagere groei van de investeringen. In de periode na 2008 was de groei van de investeringen in nagenoeg alle typen vaste activa kleiner dan in de periode voor 2008. Rond de eeuwwisseling groeiden de investeringen in software en ICT fors. Deze groei hing samen met de ICT-revolutie. In deze periode vond er ook een korte opleving van de productiviteitsgroei plaats (Grabska et al., 2017).
| Kapitaalverdieping (%-punt) | Overig (%-punt) | |
|---|---|---|
| 2008 t.o.v. 1998 | 3,95812121 | 16,76551841 |
| 2018 t.o.v. 2008 | 0,544948012 | 3,323805649 |
| 2008 t.o.v. 1998 (%-volumeverandering) | 2018 t.o.v. 2008 (%-volumeverandering) | |
|---|---|---|
| Totaal | 32,49380268 | 3,438516281 |
| ICT-apparatuur | 282,7521206 | 30,28810638 |
| Software | 81,92345197 | 50,680067 |
| Infrastructuur | 45,92469643 | 0,191570881 |
| Vervoermiddelen | 37,17809998 | 27,64631645 |
| Bedrijfsgebouwen | 36,9253612 | -12,20753222 |
| Woningen | 20,51549163 | -1,530825642 |
| Machines en overige materiële vaste activa | 10,77650769 | -9,995018503 |
| Onderzoek en ontwikkeling | 5,386243386 | 14,45928306 |
| Overige immateriële activa | -0,808080808 | -35,53971487 |
| Overig | -30,52588817 | 51,17373281 |
| Verkopen van gebruikte vaste activa (-) | 121,1218837 | 35,42123395 |
| 1)De categorie overig bevat de in cultuur gebrachte activa en de overdrachtskosten op grond | ||
De afname van de groei van de arbeidsproductiviteit na 2008 wordt echter niet alleen veroorzaakt door een mindere bijdrage van kapitaalverdieping. Het CPB (Grabska et al., 2017) heeft een overzicht gegeven van alle in de literatuur genoemde mogelijke oorzaken van de terugval van de productiviteitsgroei. Zij noemen onder meer vraagfactoren, de verdienstelijking van de economie en demografische oorzaken als de vergrijzing. Op de demografische ontwikkelingen wordt in paragraaf 3 ingegaan. De rest van dit artikel gaat dieper in op de toename van het gewerkte aantal uren en de invloed hiervan op de productiviteit.