Brugklascohorten; hoogst behaald diploma, achtergrondkenmerken 2008-2016

Brugklascohorten; hoogst behaald diploma, achtergrondkenmerken 2008-2016

Geslacht Migratieachtergrond Startjaar Brugklastype startjaar Peilmoment Onderwijspositie peilmoment Leerlingen met/zonder diploma Gediplomeerden vmbo-b (aantal) Leerlingen met/zonder diploma Gediplomeerden vmbo-k (aantal) Leerlingen met/zonder diploma Gediplomeerden vmbo-gt (aantal) Leerlingen met/zonder diploma (%) Gediplomeerden vmbo-b (%) Leerlingen met/zonder diploma (%) Gediplomeerden vmbo-k (%) Leerlingen met/zonder diploma (%) Gediplomeerden vmbo-gt (%)
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 4 jaar na startjaar Totaal 16.498 17.886 17.445 23 25 25
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 336 57 2.253 3 0 17
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 16.162 17.829 15.192 28 31 26
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 5 jaar na startjaar Totaal 17.891 20.185 20.398 25 28 29
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 22 14 2.032 1 0 59
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 17.869 20.171 18.366 26 30 27
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 6 jaar na startjaar Totaal 17.925 20.269 19.106 25 29 27
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 373 0 0 67
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 17.925 20.269 18.733 25 29 27
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 7 jaar na startjaar Totaal 17.927 20.273 18.826 25 29 27
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 21 0 0 33
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Totaal brugklas vmbo 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 17.927 20.273 18.805 25 29 27
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 4 jaar na startjaar Totaal 12.009 10.896 2.763 36 33 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 226 32 249 6 1 6
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 11.783 10.864 2.514 40 37 9
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 5 jaar na startjaar Totaal 12.792 11.941 3.213 38 36 10
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 16 10 239 3 2 43
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 12.776 11.931 2.974 39 36 9
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 6 jaar na startjaar Totaal 12.808 11.970 3.073 39 36 9
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 46 0 0 60
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 12.808 11.970 3.027 39 36 9
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 7 jaar na startjaar Totaal 12.809 11.973 3.042 39 36 9
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 3 0 0 33
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-basis-kader 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 12.809 11.973 3.039 39 36 9
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 4 jaar na startjaar Totaal 500 1.995 10.538 3 11 56
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 17 2 1.449 0 0 25
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 483 1.993 9.089 4 15 70
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 5 jaar na startjaar Totaal 574 2.490 12.332 3 13 66
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 1 1.292 0 0 67
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 574 2.489 11.040 3 15 66
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 6 jaar na startjaar Totaal 579 2.520 11.474 3 13 61
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 215 0 0 70
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 579 2.520 11.259 3 14 61
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 7 jaar na startjaar Totaal 579 2.521 11.312 3 13 60
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 13 0 0 39
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-gt 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 579 2.521 11.299 3 14 61
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 4 jaar na startjaar Totaal 3.989 4.995 4.144 21 26 22
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 93 23 555 2 1 15
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 3.896 4.972 3.589 26 33 24
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 5 jaar na startjaar Totaal 4.525 5.754 4.853 24 30 26
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 6 3 501 1 0 54
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 4.519 5.751 4.352 25 32 24
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 6 jaar na startjaar Totaal 4.538 5.779 4.559 24 31 24
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 112 0 0 64
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 4.538 5.779 4.447 24 31 24
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 7 jaar na startjaar Totaal 4.539 5.779 4.472 24 31 24
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 5 0 0 23
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-alle leerwegen 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 4.539 5.779 4.467 24 31 24
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 4 jaar na startjaar Totaal 248 1.288 8.836 1 6 42
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 6 4 1.437 0 0 13
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 242 1.284 7.399 2 13 72
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 5 jaar na startjaar Totaal 290 1.668 10.614 1 8 50
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 1 0 1.352 0 0 33
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 289 1.668 9.262 2 10 54
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 6 jaar na startjaar Totaal 291 1.691 9.763 1 8 46
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 291 0 0 43
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 291 1.691 9.472 1 8 46
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 7 jaar na startjaar Totaal 291 1.691 9.536 1 8 45
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 17 0 0 31
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 291 1.691 9.519 1 8 45
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 4 jaar na startjaar Totaal 604 1.497 6.626 2 5 24
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 21 7 1.391 0 0 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 583 1.490 5.235 6 16 57
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 5 jaar na startjaar Totaal 666 1.871 8.383 2 7 30
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 2 1 1.337 0 0 13
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 664 1.870 7.046 4 11 41
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 6 jaar na startjaar Totaal 666 1.899 7.576 2 7 28
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 293 0 0 17
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 666 1.899 7.283 3 7 28
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 7 jaar na startjaar Totaal 666 1.900 7.341 2 7 27
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 22 0 0 22
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2008 Brugklas vmbo-(basis-kader-)gt/havo/vwo 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 666 1.900 7.319 2 7 27
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 4 jaar na startjaar Totaal 16.574 18.054 18.989 23 25 26
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 416 66 2.219 3 0 16
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 16.158 17.988 16.770 28 31 29
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 5 jaar na startjaar Totaal 18.147 20.692 22.103 25 29 31
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 30 9 2.134 1 0 59
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 18.117 20.683 19.969 26 30 29
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 6 jaar na startjaar Totaal 18.190 20.797 20.683 25 29 29
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 1 0 408 0 0 62
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 18.189 20.797 20.275 25 29 28
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 7 jaar na startjaar Totaal 18.191 20.802 20.380 25 29 28
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 30 0 0 29
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Totaal brugklas vmbo 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 18.191 20.802 20.350 25 29 28
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 4 jaar na startjaar Totaal 11.989 10.545 2.493 37 33 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 305 33 221 8 1 5
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 11.684 10.512 2.272 42 37 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 5 jaar na startjaar Totaal 12.894 11.710 2.854 40 36 9
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 5 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 18 5 218 3 1 37
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 5 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 12.876 11.705 2.636 41 37 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 6 jaar na startjaar Totaal 12.917 11.747 2.730 40 37 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 6 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 1 0 50 1 0 54
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 6 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 12.916 11.747 2.680 40 37 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 7 jaar na startjaar Totaal 12.918 11.748 2.702 40 37 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 7 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 0 0 7 0 0 50
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-basis-kader 7 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 12.918 11.748 2.695 40 37 8
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-gt 4 jaar na startjaar Totaal 585 2.484 12.235 3 12 58
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-gt 4 jaar na startjaar Leerlingen in vo op peilmoment 19 6 1.509 0 0 25
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-gt 4 jaar na startjaar Leerlingen uit vo op peilmoment 566 2.478 10.726 4 16 71
Totaal leerlingen startjaar Totaal migratieachtergrond 2010 Brugklas vmbo-gt 5 jaar na startjaar Totaal 678 3.156 14.258 3 15 67
Bron: CBS.
Verklaring van tekens

Tabeltoelichting


Deze tabel bevat cijfers over het hoogst behaalde diploma van brugklascohorten. De cijfers geven het hoogst behaalde diploma weer op meerdere peilmomenten, tot maximaal zeven jaar nadat leerlingen zijn gestart in het voortgezet onderwijs. De gegevens kunnen uitgesplitst worden naar brugklastype in het startjaar en verscheidene persoonskenmerken. Ook is per peilmoment informatie beschikbaar over de onderwijspositie, i.e. het aantal leerlingen dat zich nog bevindt in het voortgezet onderwijs.

Op dit moment bevat de tabel gegevens voor brugklascohort 2008/’09, 2010/'11 en 2012/'13 op vier peilmomenten (vier, vijf, zes en zeven jaar nadat leerlingen zijn gestart in het voortgezet onderwijs), voor brugklascohort 2014/'15 op drie peilmomenten (vier, vijf en zes jaar nadat leerlingen zijn gestart in het voortgezet onderwijs) en voor brugklascohort 2016/'17 op één peilmoment (vier jaar nadat leerlingen zijn gestart in het voortgezet onderwijs). De tabel zal de komende jaren uitgebreid worden met meerdere brugklascohorten (om het jaar wordt een nieuw cohort opgestart) en peilmomenten.

Status van de cijfers: alle cijfers in deze tabel zijn definitief.

Wijzigingen per 23 juli 2023:
Geen, deze tabel is stopgezet.

Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Niet meer van toepassing.

Toelichting onderwerpen

Leerlingen met/zonder diploma
Gediplomeerden
Aantal leerlingen dat een diploma heeft behaald in het voortgezet onderwijs.
vmbo-b
Aantal leerlingen dat een diploma voor de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo heeft behaald en geen diploma van een hoger niveau (i.e. vmbo-k, vmbo-gt, havo of vwo).
vmbo-k
Aantal leerlingen dat een diploma voor de kaderberoepsgerichte leerweg van het vmbo heeft behaald en geen diploma van een hoger niveau (i.e. vmbo-gt, havo of vwo).
vmbo-gt
Aantal leerlingen dat een diploma voor de gemengde of theoretische leerweg van het vmbo heeft behaald en geen diploma van een hoger niveau (i.e. havo of vwo).
Leerlingen met/zonder diploma (%)
Gediplomeerden
Percentage leerlingen dat een diploma heeft behaald in het voortgezet onderwijs. Er is gepercenteerd op de totale groep leerlingen die in het startjaar voor het eerst in de brugklas zat.
vmbo-b
Percentage leerlingen dat een diploma voor de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo heeft behaald en geen diploma van een hoger niveau (i.e. vmbo-k, vmbo-gt, havo of vwo). Er is gepercenteerd op de totale groep leerlingen die in het startjaar voor het eerst in de brugklas zat.
vmbo-k
Percentage leerlingen dat een diploma voor de kaderberoepsgerichte leerweg van het vmbo heeft behaald en geen diploma van een hoger niveau (i.e. vmbo-gt, havo of vwo). Er is gepercenteerd op de totale groep leerlingen die in het startjaar voor het eerst in de brugklas zat.
vmbo-gt
Percentage leerlingen dat een diploma voor de gemengde of theoretische leerweg van het vmbo heeft behaald en geen diploma van een hoger niveau (i.e.havo of vwo). Er is gepercenteerd op de totale groep leerlingen die in het startjaar voor het eerst in de brugklas zat.