Verzekeraars en pensioenfondsen; financiële gegevens en specificaties

Wat behelst het onderzoek

Doel

Het beschrijven van de financiële situatie van de verzekeringssector in bedrijfseconomische termen, aangevuld met enkele kwantitatieve specificaties.

Doelpopulatie

Alle ondernemingen die het verzekeringsbedrijf uitoefenen, zoals verzekeraars en pensioenfondsen. De meeste ondernemingen staan onder toezicht van De Nederlandsche Bank (t/m 2003 onder toezicht van de Pensioen- & Verzekeringskamer, voorheen de Verzekeringskamer).
De verzekeraars worden onderscheiden in levensverzekeraars, spaarkassen en schadeverzekeraars. Voor de subgroep spaarkassen zijn niet alle detailleringen gemaakt. Het belang van de subgroep spaarkassen werd zo klein, dat deze vanaf 2003 niet meer afzonderlijk is opgenomen, maar als onderdeel van de subgroep levensverzekeraars wordt gezien.
De invoering van de Zorgverzekeringswet in 2006 zorgde voor een uitbreiding van de schadeverzekeringsbranche Ongevallen en Ziekte met de voormalige ziekenfondsen. De door de zorgverzekeraars uitgevoerde basisverzekering wordt gezien als een sociale verzekering. De basisverzekering wordt daarom uit de schadeverzekeringen gehaald.

De pensioenfondsen worden onderscheiden in bedrijfstakpensioenfondsen, ondernemingspensioenfondsen en overige pensioenfondsen. De subgroep overige pensioenfondsen bestaat uit beroepspensioenfondsen, overige wettelijke pensioenfondsen en enkele niet onder toezicht staande pensioenfondsen.
Professionele herverzekeraars zijn verzekeraars met bijzondere kenmerken. Deze subgroep wordt daarom afzonderlijk beschreven. De professionele herverzekeraars staan vanaf 1 januari 2008 onder toezicht van De Nederlandsche Bank.

Statistische eenheid

De financiële onderneming. Deze onderneming wijkt af van de niet-financiële productie-onderneming, omdat de bedrijfsactiviteiten zowel de actieve als de passieve financiering betreffen. Van de onder toezicht staande verzekeraars en pensioenfondsen komt de financiële onderneming overeen met de in het wettelijke toezichtregister ingeschreven instellingen.

Aanvang onderzoek

Het onderzoek loopt vanaf 1981 in min of meer vergelijkbare vormen. De tabellen voor verzekeraars beginnen in 1994 en de specificaties vanaf 2000. De tabellen voor pensioenfondsen beginnen in 1987 met slechts totalen voor alle pensioenfondsen. Vanaf 1997 is een uitsplitsing gemaakt naar soort pensioenfonds. Vanaf 1997 zijn ook extra specificaties opgenomen. De oudste jaren zijn niet elektronisch beschikbaar en daarom niet opgenomen in StatLine.
De historische reeksen gaan terug tot 1915 voor levensverzekeraars en tot 1951 voor schadeverzekeraars. Voor pensioenfondsen is geen historische reeks opgenomen.

Frequentie

Jaarlijks

Publicatiestrategie

Jaarlijks wordt een voorlopig cijfer gepubliceerd. Het voorgaande jaar wordt dan definitief. Fouten kunnen echter altijd hersteld worden.

Hoe wordt het onderzoek uitgevoerd

Soort onderzoek

Het onderzoek wordt gehouden onder alle verzekeraars en pensioenfondsen (integrale waarneming).

Waarnemingsmethode

Het onderzoek is gebaseerd op de jaarlijkse toezichtrapportage aan De Nederlansche Bank plus enkele aanvullende enquêtes. Vanaf 1994 is het onderzoek onder pensioenfondsen gebaseerd op de elektronische rapportage aan de toezichthouder inclusief een module voor specifieke CBS-gegevens. Bij verzekeraars is dat het geval met ingang van 1995.
Met ingang van 2007 is overgestapt naar een volledig herzien rapportagemodel van de toezichthouder voor zowel verzekeraars als pensioenfondsen. De verwerkingwijze is daarom ook aanzienlijk veranderd. De verschillen tussen de cijfers van 2006 en 2007 hebben voor een deel het karakter van een reeksbreuk.
De invoering van zorgverzekeringswet in 2006 heeft ook een zekere reeksbreuk teweeg gebracht. Ziekenfondsen, voorheen sociale fondsen, worden ziektekostenverzekeraars en de basiszorgverzekering wordt beschouwd als een sociale verzekering. Het elimineren van de basiszorgverzekering uit de schadeverzekeringen gebeurt door de technische rekening voor de basiszorg (onderdeel van de branch Ziekte en Ongevallen) om te zetten in een dienstverlening aan de overheid. De toegerekende beleggingsopbrengsten, bedrijfskosten, herverzekeringslasten worden in de niet-technische rekening verwerkt. De overige posten van de technische rekening basiszorg worden gecompenseerd in de niet-technische rekening door opvoering van een 'administratieve vergoeding van de overheid'. Op de balans worden de technische voorzieningen voor de basiszorg verwerkt als schulden aan de overheid.

Voor professionele herverzekeraars is er tot en met 2007 geen toezichtrapportage. De waarneming is dan gebaseerd op financiële jaarverslagen.

Berichtgevers

De belangrijkste leverancier van gegevens over verzekeraars en pensioenfondsen is De Nederlandsche Bank. Voor enkele ondernemingen is dat de onderneming zelf.

Steekproefomvang

Niet van toepassing

Controle- en correctiemethoden

Tot en met 2000 vinden controle en correctie plaats op berichtgeverniveau. Daarna worden controles uitgevoerd met behulp van uitbijteranalyses en volgtijdelijke analyses.
Een van de belangrijkste controles betreft de aansluiting met het voorgaande jaar. Deze aansluiting van de eindbalans van vorig jaar met de beginbalans van dit jaar kan door fusies, overnames, gewijzigde boekhoudmethoden, correcties e.d. worden verstoord.
Daarnaast wordt er gecontroleerd op boekhoudkundige en bedrijfseconomische relaties tussen variabelen uit de rapportages. Ook wordt er gecontroleerd op overmatige ontwikkelingen ten opzichte van het vorige jaar.

Weging

Er vindt geen weging plaats.

Wat is de kwaliteit van de uitkomsten

Nauwkeurigheid

De waarneming is gebaseerd op een integrale waarneming, wat betekent dat alle populatie-eenheden worden waargenomen. De toezichtrapportage en de financiële jaarverslagen zijn gemaakt volgens bepaalde standaarden en goedgekeurd door de accountant. De cijfers uit de bronnen zijn daarom correct en eenduidig.

Volgtijdelijke vergelijkbaarheid

De belangrijkste bron is een wettelijk verplichte rapportage aan de toezichthouder. Daarom zullen de in te vullen staten en gebruikte begrippen niet snel wijzigen. De volgtijdelijke vergelijkbaarheid is daarom groot. Veranderingen in het rapportagemodel zijn ingrijpend, maar komen niet vaak voor. Dit kan wel leiden tot een breuk in de cijferreeks.

Beschrijving kwaliteitsstrategie

Belangrijke elementen van de kwaliteitsbewaking zijn terug te vinden in de controle- en correctiemethoden. Overleg met berichtgevers, een strakke planning en goede werkbeschrijvingen zijn ook belangrijke onderdelen van de kwaliteitsbewaking.