Begrotingsoverschot derde kwartaal 2,1 procent bbp

© Hollandse Hoogte / Peter Hilz
De overheidsinkomsten in de eerste drie kwartalen van 2018 overtroffen de uitgaven met bijna 12 miljard euro. Op jaarbasis, gerekend vanaf het vierde kwartaal 2017 tot en met het derde kwartaal van 2018, betekent dit een begrotingsoverschot voor de overheid van 2,1 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dit bericht het CBS op basis van nieuwe cijfers.

Overheidssaldo
   Saldo (% bbp)EMU-norm (% bbp)
'061e kwartaal-0,3-3
'062e kwartaal-0,2-3
'063e kwartaal-0,2-3
'064e kwartaal0,1-3
'071e kwartaal0,4-3
'072e kwartaal0,1-3
'073e kwartaal-0,4-3
'074e kwartaal-0,1-3
'081e kwartaal0,1-3
'082e kwartaal0,2-3
'083e kwartaal0,4-3
'084e kwartaal0,2-3
'091e kwartaal-0,8-3
'092e kwartaal-1,8-3
'093e kwartaal-3,4-3
'094e kwartaal-5,1-3
'101e kwartaal-5,4-3
'102e kwartaal-5,6-3
'103e kwartaal-5,8-3
'104e kwartaal-5,2-3
'111e kwartaal-4,6-3
'112e kwartaal-4,7-3
'113e kwartaal-4,1-3
'114e kwartaal-4,4-3
'121e kwartaal-4,3-3
'122e kwartaal-4-3
'123e kwartaal-4,3-3
'124e kwartaal-3,9-3
'131e kwartaal-3,7-3
'132e kwartaal-3,3-3
'133e kwartaal-2,9-3
'134e kwartaal-2,9-3
'141e kwartaal-3-3
'142e kwartaal-2,9-3
'143e kwartaal-2,5-3
'144e kwartaal-2,2-3
'151e kwartaal-2-3
'152e kwartaal-2-3
'153e kwartaal-2-3
'154e kwartaal-2-3
'161e kwartaal-1,8-3
'162e kwartaal-1,1-3
'163e kwartaal-0,5-3
'164e kwartaal0-3
'171e kwartaal0,7-3
'172e kwartaal0,8-3
'173e kwartaal1-3
'174e kwartaal1,2-3
'181e kwartaal1,6-3
'182e kwartaal1,9-3
'183e kwartaal2,1-3

Uitgavenquote naar laagterecord

De uitgaven namen in 2018 flink toe vergeleken met de afgelopen jaren. Vanaf 2010 bleven de uitgaven jarenlang net onder de 310 miljard euro, doordat de overheid er een rem op zette. Het kabinet Rutte III heeft eerder aangegeven weer meer te gaan uitgeven op verschillende beleidsterreinen. Dit is terug te zien in de uitgavenstijging in de eerste drie kwartalen van 2018. De overheidsbestedingen groeien wel minder hard dan de economie. De uitgavenquote nam daardoor met 0,6 procentpunt af en kwam na het derde kwartaal op jaarbasis uit op 41,9 procent van het bbp. Nog niet eerder viel de uitgavenquote zo laag uit.

Overheidsinkomsten en -uitgaven
   Inkomsten (mld euro)Uitgaven (mld euro)
'061e kwartaal235,86237,804
'062e kwartaal241,593242,611
'063e kwartaal246,461247,356
'064e kwartaal251,744251,163
'071e kwartaal256,369254,163
'072e kwartaal257,954257,105
'073e kwartaal257,158259,426
'074e kwartaal261,573262,142
'081e kwartaal267,601266,926
'082e kwartaal272,388271,163
'083e kwartaal277,113274,273
'084e kwartaal280,298278,995
'091e kwartaal278,616283,69
'092e kwartaal274,401286,083
'093e kwartaal271,289292,722
'094e kwartaal265,54297,321
'101e kwartaal265,143298,873
'102e kwartaal268,971304,13
'103e kwartaal268,658305,18
'104e kwartaal272,405305,938
'111e kwartaal275,989305,744
'112e kwartaal274,996305,175
'113e kwartaal278,777305,092
'114e kwartaal275,529304,32
'121e kwartaal276,285304,35
'122e kwartaal278,526304,817
'123e kwartaal277,133305,083
'124e kwartaal279,689305,275
'131e kwartaal282,771306,759
'132e kwartaal285,236306,864
'133e kwartaal288,609307,706
'134e kwartaal287,916307,259
'141e kwartaal287,466307,057
'142e kwartaal288,892308,063
'143e kwartaal289,92306,918
'144e kwartaal292,73307,182
'151e kwartaal294,513308,105
'152e kwartaal293,991307,856
'153e kwartaal293,981308,019
'154e kwartaal293,856307,826
'161e kwartaal295,926308,198
'162e kwartaal301,282308,826
'163e kwartaal306,337310,149
'164e kwartaal308,843308,695
'171e kwartaal314,043308,753
'172e kwartaal315,354309,547
'173e kwartaal317,847310,431
'174e kwartaal322,224313,265
'181e kwartaal327,569315,528
'182e kwartaal331,797317,652
'183e kwartaal335,843320,108

Hoog overschot

De inkomsten waren in de eerste drie kwartalen van 2018 bijna 14 miljard euro hoger dan in de eerste drie kwartalen van 2017. Dit komt bijna geheel voor rekening van de belastingen en sociale premies. Daarnaast was er een eenmalige baat van bijna 0,8 miljard euro door een schikking met de ING. De uitgaven namen ook toe, met 7 miljard. Hierdoor hield de overheid in de eerste drie kwartalen van 2018 7 miljard meer over dan in de eerste drie kwartalen van 2017.

In de decemberraming van het CPB over het gehele kalenderjaar 2018 wordt uitgegaan van een overschot van 1,1 procent van het bbp. De uiteindelijke realisatie van het begrotingsoverschot over heel 2018 hangt af van realisatiecijfers over het vierde kwartaal. Een lagere economische groei of grote incidentele uitgaven in het vierde kwartaal kan het overschot zoals nu berekend over de eerste drie kwartalen nog verlagen. De afgelopen twee jaren behaalde de overheid in het vierde kwartaal een overschot.

Schuldquote naar 52,9 procent

De overheidsschuld kwam eind derde kwartaal uit op 52,9 procent van het bbp. De schuldquote is daarmee met 4,1 procentpunt gedaald sinds begin van het jaar. Iets minder dan de helft van de afname van de schuldquote is het gevolg van het begrotingsoverschot. Met het overschot kan schuld worden afgelost. Het grootste deel van de afname (ongeveer de helft) wordt verklaard door de toename van het bbp, het zogenaamde noemereffect: wanneer bijvoorbeeld het bbp met 2 procentpunt stijgt, daalt de schuldquote met ongeveer 1 procentpunt zonder dat een euro hoeft te worden afgelost. Ook nam de schuld af door opbrengsten uit rentederivaten. Dit droeg 0,5 procentpunt bij aan de schuldafname. Het ministerie van Financiën verwacht een schuldquote aan het eind van het jaar van 52,7 procent.

Schuldquote
   Schuldquote (% bbp)EMU-norm (% bbp)
'061e kwartaal49,260
'062e kwartaal48,660
'063e kwartaal47,560
'064e kwartaal45,260
'071e kwartaal45,460
'072e kwartaal45,660
'073e kwartaal44,660
'074e kwartaal4360
'081e kwartaal43,960
'082e kwartaal43,860
'083e kwartaal44,160
'084e kwartaal54,760
'091e kwartaal57,560
'092e kwartaal56,660
'093e kwartaal57,260
'094e kwartaal56,860
'101e kwartaal57,660
'102e kwartaal59,260
'103e kwartaal5960
'104e kwartaal59,360
'111e kwartaal59,460
'112e kwartaal60,460
'113e kwartaal61,160
'114e kwartaal61,760
'121e kwartaal62,560
'122e kwartaal63,960
'123e kwartaal64,960
'124e kwartaal66,260
'131e kwartaal66,660
'132e kwartaal68,360
'133e kwartaal67,860
'134e kwartaal67,760
'141e kwartaal67,160
'142e kwartaal68,560
'143e kwartaal68,160
'144e kwartaal67,960
'151e kwartaal68,960
'152e kwartaal66,760
'153e kwartaal65,860
'154e kwartaal64,660
'161e kwartaal64,360
'162e kwartaal63,260
'163e kwartaal61,660
'164e kwartaal61,960
'171e kwartaal59,760
'172e kwartaal58,860
'173e kwartaal5760
'174e kwartaal5760
'181e kwartaal55,160
'182e kwartaal5460
'183e kwartaal52,960