489 gemeenten in 2003

Het aantal gemeenten in Nederland is de afgelopen twee eeuwen fors afgenomen. Vergeleken met 1830 is het aantal gemeenten in 2003 tweeënhalf keer zo klein. Ook afgelopen jaarwisseling zijn zeven gemeenten in Nederland verdwenen. Per 1 januari 2003 bedraagt het aantal gemeenten 489.

Samenvoegingsgolf

De grote golf van samenvoegingen, herindelingen en grenswijzigingen van gemeenten begon pas een aantal decennia geleden.

De herindeling van gemeenten vond niet evenredig over Nederland plaats. Vooral het aantal gemeenten in West- en Zuid-Nederland is fors afgenomen. In West-Nederland is in 2003 nog maar eenderde van het aantal gemeenten uit 1830 over.

Aantal gemeenten per landsdeel

Gemeentelijke oppervlakte groter, meer inwoners

Door al deze samenvoegingen en herindelingen van gemeenten is de gemeentelijke oppervlakte sterk vergroot. In 1899 was een gemeente gemiddeld 29 vierkante kilometer groot, ruim honderd jaar later is dit bijna drie keer zo veel (82 vierkante kilometer).

Gemiddelde gemeentelijke oppervlakte per landsdeel (in km2)

Per landsdeel loopt de schaalvergroting sterk uiteen. In Noord-Nederland is de gemiddelde oppervlakte van een gemeente met ruim honderd vierkante kilometer toegenomen. In Zuid- en West-Nederland bedraagt deze toename slechts veertig vierkante kilometer. Ondanks dat het aantal gemeenten in het westen van het land relatief het sterkst is afgenomen, is het grondgebied van een gemiddelde gemeente in het westen in 2002 nog altijd beduidend kleiner dan dat van een gemeente elders in het land.

Gemiddeld aantal inwoners per gemeente, naar landsdeel

Het gemiddeld aantal inwoners per gemeente is tussen 1899 en 2002 verzevenvoudigd van ruim 4,5 duizend tot 32,6 duizend, terwijl de omvang van de totale bevolking in dezelfde periode ruim drie keer zo groot werd. De concentratie was het grootst in het westen van het land.

Duncan Beeckman