CBS Jaarplan 2023

4. Kaders voor een adequate statistische voorziening

4.1 Naleving regelingen Werkzaamheden derden en Taakuitoefening CBS

Op 1 juli 2020 zijn de Regeling werkzaamheden derden CBS (hierna: Regeling) en de Beleidsregel Taakuitoefening CBS (hierna: Beleidsregel) van kracht geworden. De Regeling regelt wat het CBS mag doen voor derden. De Beleidsregel legt vast binnen welke procedurele randvoorwaarden de in de CBS-wet omschreven taak uitgevoerd moet worden. Met de regelgeving is beoogd duidelijkheid te verschaffen over de taakverdeling tussen het CBS en marktpartijen met betrekking tot aanvullend statistisch onderzoek. Specifiek gaat het daarbij om onderzoek dat niet bekostigd wordt uit de algemene bijdrage van het ministerie van EZK. Voor deze dienstverlening hanteert het CBS de integrale kostprijs. De competitive neutrality officer ziet toe op de naleving van de Regeling en Beleidsregel en rapporteert hierover aan de directeur-generaal en de minister van EZK. De raad van advies van het CBS adviseert periodiek over de naleving.

De Regeling en Beleidsregel zijn inmiddels volledig geïmplementeerd binnen het CBS. Zo worden verzoeken voor statistisch onderzoek van zowel derden als overheden getoetst. Daarnaast is er doorlopend aandacht voor de bewustwording in de organisatie en zijn diverse interne controlemaatregelen ingevoerd. Het CBS spant zich tevens in om zoveel mogelijk data in de remote access-faciliteit beschikbaar te stellen. Daarmee vergroot het CBS de mogelijkheden van andere aanbieders van statistische diensten om ook deze diensten aan te kunnen bieden met de data waarover het CBS beschikt. Tenslotte is een klachtenregeling van kracht waarop partijen een beroep kunnen doen indien zij menen dat het CBS zich niet houdt aan de regels. Klachten worden behandeld door een externe commissie.

Het CBS brengt in dit jaarplan gestructureerd in kaart welke innovatieve projecten het CBS verwacht in 2023 uit te gaan voeren.

4.2 Kwaliteitszorg

Kwaliteitsmanagement
“Kwaliteit is van iedereen". Medewerkers van het CBS zetten zich dagelijks in om het beste product of de beste dienst te leveren. Het (kwaliteits)managementsysteem van het CBS biedt een raamwerk waarbinnen medewerkers kunnen werken, zodat het CBS het gewenste resultaat op een doeltreffende en doelmatige manier bereikt.

Het CBS heeft de ambitie om een lerende organisatie te zijn, die continu verbetert op alle niveaus in de organisatie. Het CBS maakt hierbij gebruik van het PDCA-model, oftewel Plan, Do, Check, Act. Het kwaliteitsmanagementsysteem van het CBS voldoet aan de internationale managementstandaard ISO 9001. Dit is aantoonbaar door middel van onafhankelijke certificering. Sinds 2019 is het CBS ISO 9001 gecertificeerd.

Het CBS streeft naar een meer centrale aansturing van het kwaliteitsmanagementsysteem. Dit was een van de redenen dat het CBS in 2022 een Chief Quality Officer heeft aangesteld. Dit is een nieuwe functie. De Chief Quality Officer adviseert over organisatie brede beleidskaders op het terrein van kwaliteitszorg. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de kwaliteits- en procescoördinatoren in de verschillende afdelingen en met de interne auditdienst.

In 2023 richt het CBS zich op het vergroten van de efficiëntie en effectiviteit van zijn managementsysteem door:

  • te starten met het toewerken naar één kwaliteitsmanagementsysteem;
  • het verbinden van de managementsystemen voor kwaliteit, informatiebeveiliging en privacy;
  • het versterken van verbetermanagement door op centraal niveau te werken met één verbeterregister, waarbij openstaande punten uit audits op het gebied van kwaliteit, informatiebeveiliging en privacy gestructureerd gemonitord en aantoonbaar opgevolgd worden. Dit register sluit aan op het aanwezige auditbevindingenregister van de interne auditdienst;
  • een verbeterslag door te voeren op het terrein van risicomanagement binnen het CBS.

Een cruciaal onderdeel van een goedwerkend (kwaliteits)managementsysteem betreft het uitvoeren van interne audits. De interne auditdienst stelt jaarlijks, op basis van een onafhankelijke risicoanalyse, een integraal auditplan op. Los van het jaarlijkse auditprogramma kan de interne auditdienst op verzoek van de DG ook op ad-hoc-basis audits uitvoeren.

Externe validatie
Voor een aantal statistiekprocessen vindt externe validatie plaats. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het bepalen van het overheidstekort en –schuld als percentage van het bruto binnenlands product (bbp). Dit is een continu proces, waarin iedere twee jaar ook een zogeheten dialogue visit plaatsvindt en waarmee de Europese Commissie methoden, proces, revisiebeleid, et cetera beoordeelt. Dit bezoek is onderdeel van de afspraken binnen de EU in het kader van het stabiliteits- en groeipact om de stabiliteit van de Europese Monetaire Unie te handhaven. De Europese Commissie heeft de resultaten van het meest recente bezoek aan Nederland, dat plaatsvond in 2020, in 2021 op haar website gepubliceerd. Daarnaast controleert de Europese Commissie doorlopend het bruto nationaal inkomen (bni) dat als basis dient voor de Nederlandse bni afdracht aan de Europese Unie. De nieuwe EU-verificatieronde is voor alle landen in 2022 gestart. Onderdeel van die verificatie zijn naast het schrijven van een uitgebreide bni-inventory ook verficatiebezoeken van de Europese Commissie aan de lidstaten. Nederland is als laag-risico land aangemerkt in deze procedure en krijgt naar verwachting eind 2023/begin 2024 een verificatiebezoek.

Eurostat vraagt jaarlijks om verschillende kwaliteitsrapportages over Europees verplichte statistieken. Deze kwaliteitsrapportages bevatten voor een groot aantal variabelen informatie over compleetheid (relevantie), nauwkeurigheid, betrouwbaarheid, tijdigheid, toegankelijkheid, duidelijkheid, samenhang en vergelijkbaarheid. Ook bevatten de kwaliteitsrapporten informatie over revisiebeleid, metadata, publicatie van methoden en bronnen, en de lengte en samenstelling van de tijdreeksen. Het CBS streeft ernaar voor alle statistieken inzicht te geven in de nauwkeurigheid van cijfers.

4.3 Privacy en informatiebeveiliging

Privacy en informatiebeveiliging zijn voor het CBS belangrijke waarden die prominent onderdeel uitmaken van de bedrijfscultuur. Sinds 2021 is naar analogie van de governance van het ministerie van EZK een privacy governance gecreëerd die duidelijkheid biedt over de verschillende verantwoordelijkheden. Zo kent het CBS een Functionaris Gegevensbescherming. Daarnaast kent het CBS een Chief Information Security Officer en sinds 2021 een Chief Privacy Officer. Beide functionarissen hebben als taak om voorstellen te doen voor en te adviseren over concernbreed beleid. De verantwoordelijkheid voor de bescherming van persoons- en bedrijfsgegevens is in de eerste plaats belegd bij het lijnmanagement. De hoofddirecteuren worden bijgestaan door privacycoördinatoren om deze verantwoordelijkheid in te vullen.

De toezichthoudende taken van de Functionaris Gegevensbescherming vloeien onder meer voort uit de Europese verordening op het gebied van gegevensbescherming (Algemene Verordening Gegevensbescherming, AVG) en de CBS-wet. De Functionaris Gegevensbescherming bewaakt de naleving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming. CBS-medewerkers melden nieuwe verwerkingen van persoonsgegevens aan deze functionaris. De Chief Privacy Officer is onder andere verantwoordelijk voor het opstellen van en adviseren over organisatiebreed privacybeleid, het inrichten van een organisatiebreed kwaliteitsmechanisme voor privacybescherming en het rapporteren daarover. De Chief Information Security Officer is verantwoordelijk voor het opstellen, bijstellen, vernieuwen en herzien van het informatiebeveiligingsbeleid, inclusief controle op de werking en naleving van dit beleid.

In 2023 staan privacybescherming en informatiebeveiliging onverminderd hoog op de bestuurlijke agenda van het CBS. Het vergroten van de interne bewustwording rondom privacybescherming en informatiebeveiliging blijft in 2023 een belangrijk punt. Ook zal het CBS in 2023 meer aandacht besteden aan de externe bewustwording en communicatie over privacy bij het CBS. Dit is in lijn met een aanbeveling naar aanleiding van de vijfjaarlijkse peer review in 2022 naar de naleving van de Praktijkcode voor Europese statistieken (ES CoP). Daarin wordt gesteld: “Statistics Netherlands should reconsider its approach towards communicating privacy-related issues, by making the confidentiality-related messages easy to understand, with all additional information readily available1).” Daarom zal het CBS werken aan betere en begrijpelijke informatie over privacy thema’s voor burgers en gebruikers, zowel in het Nederlands als in het Engels.

Door blijvend aantoonbaar te voldoen aan de kwaliteitsstandaard rondom informatiebeveiliging (ISO 27001) laat het CBS zien op het terrein van informatiebeveiliging in controle te zijn. Het CBS voldoet tevens aan het European Statistical System (ESS) IT security framework. Daarnaast wil het CBS via jaarlijkse externe audits blijvend aantoonbaar ‘geheel privacy proof’ zijn. Daarmee wordt gewaarborgd dat het CBS blijft voldoen aan de hoogste eisen op het gebied van privacybescherming. De uitdagingen op het terrein van informatiebeveiliging zijn onverminderd hoog. Bedreigingen rondom cybersecurity, zoals data-exfiltratie door statelijke actoren en de dreiging van ransomware door criminele organisaties, zijn niet te onderschatten. Hierdoor zijn de eisen op het gebied van privacy en informatieveiligheid strenger geworden en vergroot het CBS zijn investeringen op deze terreinen om deze bedreigingen het hoofd te kunnen bieden.

4.4 Versterking van de dienstverlening

Investeringsplannen
Het CBS heeft diverse investeringsplannen die expliciet gericht zijn op het verbeteren van de dienstverlening, met als doel om een merkbaar verschil voor burgers en bedrijven te realiseren. Het CBS maakt hierbij onderscheid tussen dienstverlening bij gebruik van de informatie van het CBS en dienstverlening bij het aanleveren van gegevens. Voor deze investeringen heeft het CBS budget ontvangen van het ministerie van EZK.

Dienstverlening bij gebruik van de informatie van het CBS
Het CBS implementeert maatregelen om de dienstverlening bij gebruik van de informatie van het CBS te verbeteren. In 2022 lag de focus van de maatregelen op de verdere uitrol van Information Dialogue. Information Dialogue faciliteert de interactie met de gebruiker om deze te helpen bij het snel vinden van het juiste antwoord op een statistische of CBS-gerelateerde vraag. Dit betreft onder andere verbeteringen voor de vindbaarheid in Google, het zoeken op CBS-kanalen en de navigatie op de CBS-website. Deze dienstverlening zal in 2023 verder uitgebreid worden, door verbeteringen gebaseerd op gebruikersfeedback door te voeren.

Daarnaast investeert het CBS in 2023 in de faciliteit voor toegang tot microdata. Deze remote accesvoorziening van het CBS voorziet onderzoekers bij overheden, universiteiten en kennisinstellingen onder strikte voorwaarden van gepseudonimiseerde microdata. Gebruikers dringen aan op meer flexibiliteit, vergroting van de rekenkracht, en de mogelijkheid om nieuwe analysemethoden en specifieke tools in te kunnen zetten. Het CBS gebruikt de extra middelen die hiervoor beschikbaar zijn gesteld in 2023 om de rekenkracht uit te breiden en de stabiliteit van de IT-omgeving te verbeteren.

Dienstverlening bij het aanleveren van gegevens
Voor de dienstverlening bij het aanleveren van gegevens neemt het CBS diverse maatregelen om deze aanlevering te vergemakkelijken. Zo startte in 2021 de implementatie van het referentiegrootboekschema voor het MKB, en startte in 2022 de implementatie van een bedrijvenportal: een centraal en veilig communicatiemiddel voor bedrijven. Een goede benadering en communicatie met bedrijven is essentieel. Met name de grotere bedrijven hebben behoefte aan een overzicht wanneer welke data moeten worden aangeleverd. Het referentiegrootboekschema is een instrument om administratieve gegevens rechtstreeks vanuit de administratie in te lezen in de vragenlijst van de productiestatistiek. Voor zowel het bedrijvenportal als het referentiekadergrootboekschema wordt deze dienstverlening in 2023 uitgebreid, gericht op verder opschalen van het gebruik.

Daarnaast investeert het CBS in 2023 in de implementatie van de maatregel om de handhaving van de verplichte statistieken te moderniseren. Door het stringenter opvolgen van deze verplichtingen hoeven minder bedrijven gegevens aan te leveren en zal de kwaliteit van de statistieken verbeteren. Om dit mogelijk te maken moeten aanpassingen in het dataverzamelings- en handhavingsproces worden gedaan. Er wordt ingezet op eerlijker handhaving, door overtredingen zoveel mogelijk te handhaven. Dat doet recht aan bedrijven die zich wel inspannen om tijdig te leveren. Daarvoor wordt de capaciteit bij de afdeling handhaving vergroot.

Vermindering regeldruk 
Een belangrijke doelstelling van het CBS is de vermindering van de regeldrukkosten die worden veroorzaakt door de dataverzameling bij het bedrijfsleven. Uitvraag bij het bedrijfsleven vindt alleen plaats als er geen alternatieve databronnen beschikbaar zijn. Hierdoor houdt het CBS de regeldruk zo laag mogelijk. Zo maakt het CBS bijvoorbeeld gebruik van data die al door andere overheidsorganisaties zijn vergaard of van innovatieve methoden om de data te verzamelen, zoals webscraping (zie paragraaf 5.2.1). Indien het CBS de benodigde data niet tot zijn beschikking heeft, onderzoekt het CBS of andere (big)databronnen, al dan niet via innovatieve technieken, op een veilige manier zijn te gebruiken. De afgelopen jaren hebben deze inspanningen ertoe geleid dat de regeldrukkosten, ondanks een toename van het aantal Europese verplichtingen, min of meer gelijk zijn gebleven.

Jaarlijks rapporteert het CBS de regeldrukkosten aan het ministerie van EZK, zoals beschreven in het gehanteerde Handboek Meting Regeldrukkosten (ATR, 2018). Vanaf het referentiejaar 2017 zijn de regeldrukkosten tussen de 22 en 23 miljoen euro gebleven. De meest recente gegevens zijn afkomstig uit 2021. De totale regeldrukkosten bedroegen toen 22,4 miljoen euro. In verhouding met de totaal door de Nederlandse overheid veroorzaakte regeldruk, zijn de regeldrukkosten die door het CBS worden veroorzaakt erg laag: minder dan 0,2 procent van het landelijk totaal.

Bij regeldruk gaat het naast het verminderen van het aantal vragenlijsten en het verkorten van de vragenlijstduur ook over de beleefde regeldruk, de hele ervaring van de bedrijven met het CBS. Vooral op het gebied van de beleefde regeldruk is nog de nodige winst te behalen. Dat laatste wordt steeds belangrijker. Het CBS heeft hier op voorgesorteerd en zich de ambitie gesteld om zowel de beleefde regeldruk als de regeldrukkosten te beperken. In 2023 en de jaren daarna gaat de aandacht uit naar:

  • Het zoveel mogelijk voorkomen dat bedrijven een meer dan proportioneel aantal vragenlijsten moeten invullen.
  • De verdere implementatie van het Referentie GrootboekSchema (RGS) in de Productie Statistiek-vragenlijst, waarbij de benodigde gegevens direct vanuit de bedrijfsadministratie worden geïmporteerd in de vragenlijst (met één druk op de knop aanleveren).
  • Het realiseren van een portal voor bedrijven (veilig inloggen, overzicht wanneer welke informatie aanleveren, dashboard voor bedrijven).
  • Intensivering van handhaving met het doel om de uitvraag bij bedrijven verder te verminderen.
  • Wijzigingen in Europese regelgeving implementeren met een minimaal mogelijke verhoging van de regeldruk.
  • Versteviging van de samenwerking met branches en bedrijven, zodat het CBS zo accuraat mogelijk inzicht heeft in de wijze waarop het CBS het bedrijfsleven kan helpen.
  • De implementatie van een herijkte visie op het verzamelen van data met het doel de uitvraag zoveel mogelijk aan te laten sluiten op de werkwijze van de bedrijven.

Bovenstaande ontwikkelingen worden in samenhang met elkaar opgepakt, ze versterken elkaar onderling. In het kader van de herijkte visie op het verzamelen van data wordt het proces in 2023 tegen het licht gehouden. Dat gebeurt vanuit het perspectief van de bedrijven die verplicht zijn gegevens te verstrekken. Zij worden dan ook nauw betrokken bij dit proces. Op basis van de bevindingen worden in 2023 enkele experimenten voorbereid om zo het proces nog beter aan te laten sluiten bij de werkwijze van bedrijven.

Daarnaast wordt er een vervolg gegeven aan nieuwe technieken, zoals de implementatie van het Referentie Grootboek Schema, dat ervoor zorgt dat de invultijd wordt verkort. De intensivering van handhaving helpt om de steekproef te verkleinen, waardoor minder bedrijven een vragenlijst hoeven in te vullen. Bij al deze ontwikkelingen wil het CBS de samenwerking met branches en bedrijven verstevigen.

De aandacht gaat niet alleen uit naar de verplichte enquêtes voor bedrijven, maar ook naar de alsmaar dalende respons bij persoonsenquêtes. Innovatieve vormen van het verzamelen van data moeten daarbij de deelname vergemakkelijken en de respons verhogen, zodat het CBS zijn hoge kwaliteit en standaarden kan behouden.

4.5 Handhaving

Bedrijven zijn wettelijk verplicht om bepaalde gegevens aan te leveren bij het CBS. Deze gegevens zijn nodig om bijvoorbeeld de economische groei, prijsontwikkelingen, investeringen, omzetten en de werkgelegenheid in beeld te brengen. Die informatie is van belang voor de overheid om beleid te kunnen maken. Ook voor bedrijven zelf leveren deze gegevens een schat aan informatie op. Het geeft bijvoorbeeld inzicht in de economische ontwikkeling in een bepaalde branche.

Als bedrijven de gevraagde gegevens niet, niet goed en/of niet op tijd aanleveren, is het CBS bevoegd om handhavend op te treden. Het CBS kan bedrijven dan een last onder dwangsom, en bij herhaalde overtreding een boete opleggen. Deze bevoegdheid is vastgelegd in de CBS-wet.

Het CBS beschouwt handhaving als een uiterst middel. Handhaving wordt pas ingezet nadat er inspanningen zijn verricht om bedrijven ertoe te bewegen aan hun verplichtingen te voldoen. Het CBS tracht handhaving te voorkomen door goed te communiceren over het belang en de verplichting om gegevens aan te leveren en door het aanleveren van gegevens voor bedrijven zo makkelijk mogelijk te maken. Op deze vlakken heeft het CBS de afgelopen jaren vorderingen geboekt. Hoewel handhaving een uiterst middel blijft, acht het CBS een minder terughoudende inzet en tegelijkertijd een rechtvaardiger inzet van het handhavingsinstrumentarium op zijn plaats.

De handhavingsinspanningen zijn geïntensiveerd. Die intensivering heeft een meerledig doel, namelijk verhoging van de respons waardoor de kwaliteit van de statistieken verbetert en, zoals voorgaand beschreven, de regeldruk verminderd wordt. Intensivering van de handhaving is bovendien rechtvaardig richting de bedrijven die zich wel inspannen om hun gegevens op tijd aan te leveren. Als gevolg van die intensivering worden sinds 2022 meer bedrijven die hun gegevens niet of niet op tijd aanleveren gehandhaafd. Bedrijven die in overtreding zijn, lopen een groter risico dan voorheen om gehandhaafd te worden. In 2023 wordt deze intensivering voortgezet, maar voorlopig niet verder verhoogd.

4.6 Ethiek en integriteit

Om de integriteit te bewaken maakt het CBS gebruik van verschillende codes.

Het CBS onderschrijft de Praktijkcode voor Europese statistieken (European Statistics Code of Practice) en brengt deze in praktijk. De Praktijkcode heeft tot doel bij het publiek vertrouwen in de statistische autoriteiten en de Europese statistieken te waarborgen. De Praktijkcode beschrijft hoe Europese statistieken in overeenstemming met de beginselen van professionele onafhankelijkheid, onpartijdigheid, objectiviteit, betrouwbaarheid, statistische geheimhouding, kosteneffectiviteit en de statistische praktijk moeten worden ontwikkeld, geproduceerd en verspreid. In 2017 heeft de Europese praktijkcode een revisie ondergaan, waarbij toegang tot nieuwe databronnen, moderne productiemethoden en innovatie nadrukkelijk zijn meegenomen. In 2021 is een nieuwe ronde gestart van intensieve monitoring van de principes van deze Europese praktijkcode, de zogenoemde peer review. Alle nationale statistische autoriteiten van de EU en Europese vrijhandelsassociatie (EFTA) en Eurostat zelf moeten eerst een uitgebreid self assessment doen, waarna een internationaal team van peer reviewers de statistische bureaus bezoekt. In juli 2022 heeft het peer review team van vijf Europese experts het CBS bezocht. Het team heeft beoordeeld hoe Nederland de principes van de praktijkcode in de praktijk brengt. Naar goed gebruik heeft het peer review team een set van aanbevelingen geformuleerd om Nederland te helpen het werk nog beter te doen. Eind 2022 zal het CBS een implementatieplan indienen waarin wordt beschreven hoe het de aanbevelingen oppakt. Het CBS voert de meeste van deze werkzaamheden vervolgens in 2023 uit.

In de CBS-gedragscode is uitgewerkt hoe de beginselen onpartijdigheid, betrouwbaarheid, relevantie, efficiency, statistische geheimhouding en transparantie van belang zijn voor de maatschappij als geheel, voor de gebruikers van statistieken, voor de partijen die informatie aan het CBS verstrekken die de basis van de statistieken vormt en voor de CBS-medewerkers zelf.

Bij de verzoeken die het CBS krijgt voor statistisch onderzoek spelen soms ethische vraagstukken die niet in eenvoudige vuistregels te vatten zijn. Het gaat hier bijvoorbeeld om kwesties waarbij de vraagstelling in combinatie met de datasets onthullend of stigmatiserend kan zijn. Een belangrijke afweging is of de maatschappelijke baten van een onderzoek opwegen tegen de (emotionele) belasting voor betrokkenen. Daartoe kent het CBS een ethische commissie die op verzoek van het lijnmanagement om advies gevraagd wordt. In 2022 vond een eerste bijeenkomst met een aantal externe deskundigen plaats. De huidige werkwijze van de ethische commissie is besproken en er is gereflecteerd op een casus van het afgelopen jaar. In 2023 gebruikt het CBS de opgedane interne en externe ervaring om de werkwijze verder te stroomlijnen. Daarnaast zal het CBS meer ervaringen uitwisselen met ethische commissies van andere organisaties.

Integriteit is ook een centraal thema in het werkgeverschap van het CBS. Het CBS heeft conform het bestuursreglement het beleid inzake integriteit vastgelegd in een gedragscode. Daartoe heeft het CBS de Gedragscode Rijk, die met ingang van 1 januari 2020 als gevolg van de wet normalisering arbeidsvoorwoorden rijksambtenaren is herijkt, integraal overgenomen. De Gedragscode Integriteit biedt kaders voor het integer gedrag van werkgever en werknemer zoals nevenwerkzaamheden, omgang met koersgevoelige informatie, het aannemen van geschenken en het publicatiebeleid. De Gedragscode bevat daarnaast de handvatten om melding te doen van ongewenste omgangsvormen en/of schending van gedragscodes. Het CBS moedigt medewerkers aan te rapporteren over vermeende onregelmatigheid of schending van gedragscodes en wet- en regelgeving en wil daarvoor een veilige omgeving bieden. Daartoe kent het CBS vertrouwenspersonen, ombudsfunctionarissen en bedrijfsmaatschappelijk werkers. Ook beschikt het CBS over een interne klachtenregeling voor ongewenste omgangsvormen. In 2022 heeft het CBS door middel van een gerichte vragenlijst en diverse bijeenkomsten extra aandacht besteed aan de integriteitsregels, met als doel de bewustwording over het onderwerp te vergroten. In 2023 wordt deze bewustwording verder verdiept door middel van sessies binnen de teams, gerichte modules van de CBS Academy en door integriteit als onderwerp te bespreken tijdens de personeelsgesprekken.

Integriteit is ook een thema in de omgang met de buitenwereld. Het CBS vraagt veel bedrijven en ook burgers om gegevens bij het CBS aan te leveren. In het geval dat deze bedrijven en/of burgers daarbij menen onheus bejegend te zijn, kent het CBS een externe klachtenregeling.

4.7 Beleidsvoornemens Wet Open Overheid

Transparantie in Informatie
In lijn met het programma Transparantie in Informatie werkt het CBS aan het verbeteren van zijn bestuurlijke informatiehuishouding. Het doel is maximaal transparant zijn in zijn handelen, besluitvorming en verantwoording. Het CBS heeft voor 2022 en 2023 een aantal doelen vastgesteld, die gericht zijn op de invoering van beleid voor bestuurlijke informatiehuishouding, het proactief openbaar maken van informatie, betere archivering en het vergroten van het bewustzijn bij CBS’ers over wat wel en niet gearchiveerd moet worden. Daarnaast is het CBS bezig met de aanschaf van een “zoek en vind”-instrument dat het makkelijker maakt documenten uit het archief te halen en tevens bijdraagt aan de snelheid van de beantwoording van informatieverzoeken.

In 2022 is een start gemaakt met de realisatie van deze doelen. Het is in lijn der verwachting dat het CBS in 2023 deze doelen behaalt.

Implementatie Wet open overheid
Op 1 mei 2022 ging de Wet open overheid (Woo) in. De Woo is bedoeld om de overheid transparanter te maken en zo het belang van openbaarheid van publieke informatie voor de democratische rechtstaat, de burger, het bestuur en de economische ontwikkeling beter te dienen. Alle bestuursorganen, waaronder het CBS, worden verplicht om overheidsinformatie openbaar te maken, zowel uit eigen beweging (actieve openbaarmaking) als op verzoek (passieve openbaarmaking).

De Woo verplicht het CBS bepaalde informatiecategorieën actief openbaar te maken. Deze verplichte informatiecategorieën zijn beschreven in artikel 3.3 van de Woo. Het CBS voert de openbaarmaking van deze categorieën gefaseerd in.

In 2022 ligt de focus van het CBS op de informatie die reeds openbaar was, maar waarvan de vindbaarheid soms te verbeteren valt. Hieronder vallen onder andere bereikbaarheidsgegevens van het CBS, inzicht in organisatie en werkwijze, en informatieverzoeken.

In 2023 richt het CBS zich op de voorbereiding van het openbaar maken van de volgende categorie van informatie waarvan de verplichting per 1 januari 2024 ingaat.

4.8 Afhankelijkheden

Zoals in paragraaf 5.2 wordt aangegeven, is het CBS afhankelijk van de beschikbaarheid van gegevens voor het maken van statistieken.

De beschikbaarheid van hoogkwalitatieve data en bronhouders die bereid en capabel zijn deze data aan het CBS te leveren is essentieel voor de wettelijke taak van het CBS. Het CBS mag overheidsinstanties die registraties beheren verplichten de benodigde gegevens aan te leveren. Om de kwaliteit en continuïteit te waarborgen maakt het CBS afspraken met deze organisaties over de levering van gegevens.

Inwoners van Nederland zijn niet verplicht om deel te nemen aan CBS-enquêtes. Om betrouwbare statistieken te maken met enquêtedata is het belangrijk dat de deelnemers aan enquêtes een afspiegeling zijn van de gehele populatie en dat elke groep voldoende respondeert. Het CBS heeft extra aandacht voor groepen die traditioneel moeilijker deelnemen aan enquêtes zoals ouderen, jongeren en personen die de Nederlandse taal minder machtig zijn. Het CBS blijft in 2023 de responsbereidheid onder deelnemers volgen. Tevens verkent het CBS voortdurend waar het mogelijk is de respons te verbeteren door de implementatie van nieuwe of aangepaste dataverzamelingsmethoden.

Private data zijn registraties die niet beheerd worden door een overheidspartij maar door een private partij. Deze data zijn een veelal onontgonnen bron van maatschappelijk relevante gegevens die toepasbaar zijn in het statistisch proces. Voorbeelden van private databronnen zijn de ov-chipkaart, slimme energiemeters, en draagbare en vaste sensoren, zoals activity trackers en indoor climate systemen. Private data hebben de potentie om op plaatsen de lacunes in het statistische beeld van Nederland in te vullen of om de enquêtedruk te verminderen. Voor de toegang tot deze bronnen is het CBS is afhankelijk van de bereidheid van private databronhouders om gegevens aan te leveren. Het CBS besteedt ook in 2023 expliciet aandacht aan de bronhouders van private databronnen en gaat waar mogelijk met de bronhouders en belanghebbenden in gesprek over de mogelijkheden tot gebruik van de private databron binnen het kader van de CBS-wet. Het CBS ziet zich gesterkt in dit streven vanuit Europese wetgeving, zoals de European Data Act.

1) https://ec.europa.eu/eurostat/documents/64157/13566711/Peer+review+Report+Netherlands.pdf