6. Commerciële en niet-commerciële platformen

Onder de Nederlandse online platformen bevinden zich diverse commerciële platformen, platformen die het maken van winst tot doel hebben. Daarnaast zijn er niet-commerciële platformen, die winst maken niet als (hoofd)doel zien, maar die een andere meerwaarde van het platform zien.

Dit hoofdstuk bekijkt welk deel van de platformen commercieel is, en hoe vaak er winst wordt gemaakt. Daarna wordt ingegaan op een aantal kenmerken waarop commerciële en niet-commerciële platformen van elkaar verschillen.

In hoofdstuk 5 wordt binnen de groep free services een onderscheid gemaakt tussen commerciële en niet-commerciële platformen. In dit hoofdstuk gaat het om alle platformen, zowel de betaalde als de free services.

Bijna drie kwart online platformen commercieel

Van alle online platformen had 74 procent een winstoogmerk, 26 procent was niet commercieel. Van de commerciële platformen maakte bijna de helft (48,8 procent) in 2020 daadwerkelijk winst, 31 procent maakte verlies. Het aantal winstgevende online platformen was dus aanzienlijk groter dan het aantal verlieslatende platformen.

In de Monitor online platformen 2021 is gepubliceerd over winstgevendheid van platformen in 2019. Door wijzigingen in de methode en samenstelling van de onderzoekspopulatie zijn de daar genoemde cijfers over winstgevendheid niet direct te vergelijken met de hier gepresenteerde cijfers.

Commerciële platformen houden zich het vaakst bezig met handel in goederen of het bemiddelen in diensten. Niet-commerciële platformen zijn het meest te vinden in de ‘communicatie’, denk aan platformen voor community-vorming of communicatie en uitwisseling rondom hobby’s. Daarnaast gaat het bij niet-commerciële platformen ook vaker dan bij de commerciële platformen om ‘informatie’.

Niet-commercieel platform vaak free service

Onderstaande figuur geeft weer of er op het platform betaald moet worden voor het gebruik ervan. Op commerciële platformen is het het vaakst de aanbieder van goederen of diensten die betaalt, en soms ook de afnemer. Bij iets meer dan 22 procent van de commerciële platformen gaat het om een free service, dat wil zeggen dat de aanbieders, afnemers of andere gebruikers niet hoeven te betalen voor gebruik van het platform.

Bij de niet-commerciële platformen is 66 procent zo’n free service. Toch moet ook bij de niet-commerciële platformen in sommige gevallen betaald worden voor het gebruik. In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op free services.

Commerciële platformen zijn meer internationaal gericht dan niet-commerciële platformen. Ze hebben vaker afnemers en aanbieders uit het buitenland. Meer dan de helft van de commerciële platformen had in 2021 aanbieders uit het buitenland. Bij de niet-commerciële platformen was dit slechts 32 procent. Het gaat dan vaak niet om grote aantallen aanbieders: het aantal platformen waarbij meer dan een kwart van de aanbieders uit het buitenland komt, is veel kleiner (6 procent). Eenzelfde beeld is zichtbaar voor afnemers: bij de niet-commerciële platformen lag het aandeel platformen dat afnemers uit het buitenland had lager dan bij de commerciële platformen.

Voor de platformen waarbij geen duidelijk onderscheid is tussen aanbieders en afnemers, en er alleen sprake is van ‘gebruikers’, zijn er zowel bij de commerciële als de niet-commerciële platformen relatief vaak gebruikers uit het buitenland.

Inkomsten van commerciële platformen

Commerciële platformen hebben vaak inkomsten uit commissies op transacties via het platform en gebruikersrechten. Voor bijna de helft van de commerciële platformen is dit zelfs de grootste inkomstenbron. Een kwart gebruikt advertenties op het platform als inkomstenbron. Ook wordt er verdiend aan doorverwijzingen naar andere sites (affiliate marketing). Het doorverkopen van gebruikersdata komt slechts bij een enkel platform voor.

Niet-commerciële platformen hebben veel minder vaak inkomsten uit commissies of advertenties, en vaak is dit ook niet de grootste inkomstenbron. Deze platformen hebben vaak ‘andere bronnen’ als inkomstenbron, of geven aan dat het platform helemaal niet als inkomstenbron dient. De kosten voor het platform worden dan van buitenaf betaald, bijvoorbeeld uit andere bedrijfsactiviteiten.