2. Omzetontwikkeling
In de monitor online platformen 2020 werd gerapporteerd over de omzet van online platformen in 2019. In het onderzoek dat hiervoor werd uitgevoerd, werden omzetgegevens van bedrijven gekoppeld aan de bedrijven met een online platform. Het bleek dat de totale omzet zeer scheef verdeeld is over de platformen. 99 procent van de omzet was toe te schrijven aan ongeveer 6 procent van de platformen. Het grootste deel van de totale omzet kwam voor rekening van online platformen die zich richten op bemiddeling in vakantieverblijven. Ook was het deel van de omzet dat toe te schrijven was aan platformen die bemiddelen in vervoer aanzienlijk.
De rapportage over omzet in de monitor 2020 betrof één enkel jaar (2019). Voor de huidige monitor is onderzocht hoe de ontwikkeling van de omzet van online platformen over de afgelopen jaren (2015-2020) is geweest.
In de volgende secties worden eerst de resultaten van het onderzoek gepresenteerd. Vervolgens wordt de gehanteerde methode toegelicht en geëvalueerd.
Omzet Nederlandse platformen gedaald in 2020
Onderstaande figuur toont de omzetontwikkeling van online platformen over de periode 2015-2020. Het gaat dan om de omzet van het bedrijf dat eigenaar is van het online platform (zie ook de methodologische toelichting verderop in dit hoofdstuk).
In de periode 2015-2019 steeg de omzet van online platformen hard. In 2019 lag de omzet meer dan twee keer zo hoog als in 2015. In 2020, het eerste coronajaar, vond een omslag plaats. In dat jaar daalde de omzet met 28 procent ten opzichte van het voorgaande jaar.
| jaar | Omzet (indexcijfer (omzet in 2015=100)) |
|---|---|
| 2015 | 100 |
| 2016 | 126 |
| 2017 | 147,9 |
| 2018 | 201 |
| 2019 | 228,1 |
| 2020 | 164,6 |
Minder platformen met flinke omzetgroei
Figuur 2.2 toont het aandeel van de (bedrijven achter de) platformen waarbij de omzet steeg dan wel daalde, ingedeeld naar de mate van stijging of daling. In alle jaren in de periode 2015-2020 waren er platformen waarbij de omzet met meer dan 20 procent steeg, maar ook platformen waarbij de omzet met meer dan 20 procent daalde.
Het deel met flinke omzetgroei lijkt in de tijd wel af te nemen.
In coronajaar 2020 lag het aandeel platformen met een omzetdaling van meer dan 20 procent een stuk hoger dan in eerdere jaren.
| jaar | omzet was 0 vorig jaar (aandeel platformen (%)) | minder dan -20% (aandeel platformen (%)) | -20% tot -10% (aandeel platformen (%)) | -10% tot 10% (aandeel platformen (%)) | 10% tot 20% (aandeel platformen (%)) | 20% of meer (aandeel platformen (%)) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 2,8 | 13,2 | 7,3 | 23,4 | 10,4 | 42,9 |
| 2017 | 3 | 14,4 | 4,7 | 29,1 | 12 | 36,8 |
| 2018 | 3,5 | 14,6 | 6,5 | 29,9 | 11,6 | 33,9 |
| 2019 | 3,1 | 16,3 | 9,1 | 30,9 | 10,8 | 29,7 |
| 2020 | 3,3 | 29,1 | 7,9 | 24 | 7,9 | 27,8 |
Kleinere platformen groeiden relatief het hardst
Om verschillen in de omzetontwikkeling van kleine en grote platformen te kunnen zien, zijn de platformen ingedeeld in 5 groepen (kwintielen), op basis van de omvang van hun omzet in 2015, zie figuur 2.3.
De omzetontwikkeling voor bedrijven met de grootste omzetten (het ‘5e kwintiel’) komt grofweg overeen met de omzetontwikkeling voor alle platformen (zie figuur 2.1). Bij bedrijven met veel kleinere omzetten (‘2e kwintiel’) is een veel grotere stijging van de omzet te zien ten opzichte van 2015. Dit zijn platformen met een omzet tot ongeveer 80 000 euro.
Kleinere platformen hebben nog veel meer ruimte om te groeien in omzet. Als de omzet al wat hoger is, is er nog wel groei te zien, maar is deze minder spectaculair; platformen die al groot zijn groeien relatief minder hard.
Het ‘1e kwintiel’ is niet in de figuur weergeven omdat het daarbij gaat om zeer kleine platformen, of platformen zonder omzet.
| jaar | 2e Kwintiel (indexcijfer (omzet in 2015=100)) | 3e Kwintiel (indexcijfer (omzet in 2015=100)) | 4e Kwintiel (indexcijfer (omzet in 2015=100)) | 5e Kwintiel (indexcijfer (omzet in 2015=100)) |
|---|---|---|---|---|
| 2015 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| 2016 | 148,6 | 126,6 | 126,7 | 125,1 |
| 2017 | 207,3 | 171,4 | 154,3 | 146,9 |
| 2018 | 307,2 | 208,7 | 184,1 | 200,2 |
| 2019 | 494,6 | 223,6 | 213,2 | 226,7 |
| 2020 | 789,5 | 261,5 | 241,3 | 162,8 |
Ontwikkeling werkzame personen
Het aantal personen dat werkzaam is bij bedrijven met online platformen is in de periode 2015-2019 met 68 procent toegenomen. In 2020 is het aantal personen gelijk gebleven ten opzichte van een jaar eerder. Dit terwijl de omzet in dit jaar (zie vorige paragraaf) flink daalde. Mogelijk hebben de platformen hun personeel willen behouden ondanks de omzetdaling. De door de overheid opgezette coronasteunregelingen voor loonkosten kunnen hierbij ondersteunend zijn geweest (zie hoofdstuk 3).
| jaar | wp (indexcijfer (2015=100)) |
|---|---|
| 2015 | 100 |
| 2016 | 111,4 |
| 2017 | 136,6 |
| 2018 | 157,4 |
| 2019 | 167,6 |
| 2020 | 167,9 |
Aandeel met stijgend of dalend aantal werkzame personen blijft gelijk
Het aandeel platformen met een stijging dan wel een daling van het aantal werkzame personen is weergeven in figuur 2.5. Hierbij is aangegeven hoe sterk de stijging of daling was. Bij de meeste platformen stijgt of daalt het aantal werkzame personen niet meer dan 10 procent. Onder de platformen is een kleine groep snelle groeiers, die meer dan 20 procent meer werkzame personen heeft dan het jaar daarvoor.
| jaar | Geen wp vorig jaar (aandeel platformen (%)) | minder dan -20% (aandeel platformen (%)) | -20% tot -10% (aandeel platformen (%)) | -10% tot 10% (aandeel platformen (%)) | 10% tot 20% (aandeel platformen (%)) | 20% of meer (aandeel platformen (%)) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2016 | 12,2 | 6,6 | 2,6 | 45 | 5,6 | 27,9 |
| 2017 | 11,7 | 12,1 | 5,1 | 47,1 | 5 | 19 |
| 2018 | 11,9 | 8,4 | 4,6 | 51,6 | 5,3 | 18,2 |
| 2019 | 11,2 | 9,8 | 6,8 | 50,7 | 6 | 15,5 |
| 2020 | 11,4 | 10,4 | 5 | 50,9 | 6 | 16,4 |
Figuur 2.6 toont de ontwikkeling van het aantal werkzame personen, ingedeeld naar de (start)grootte in 2015. Bij bedrijven met weinig personeel in 2015 groeide het aantal werkzame personen sneller dan bij iets grotere bedrijven. Voor een deel is dit logisch; een groei van 1 naar 2 personen is al een groei van 100 procent. Mogelijk zijn kleine bedrijven die niet gegroeid zijn sinds 2015 inmiddels opgeheven, en daardoor niet in deze analyse meegenomen.
Ook bij platformbedrijven die al een groot aantal werkzame personen hadden in 2015 is een stijgende trend in het aantal werkzame personen te zien.
| jaar | 0-1 werkzame personen (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) | 1-2 werkzame personen (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) | 2-5 werkzame personen (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) | 5-10 werkzame personen (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) | 10-20 werkzame personen (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) | 20-50 werkzame personen (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) | meer dan 50 werkzame personen (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| 2016 | 126,5 | 144,2 | 130,2 | 121,2 | 116 | 119 | 110,4 |
| 2017 | 135,1 | 159,4 | 158,5 | 130,6 | 118 | 134,4 | 137 |
| 2018 | 163,8 | 176,8 | 185,1 | 141,7 | 124,9 | 147,2 | 158,3 |
| 2019 | 193,5 | 226,8 | 207,3 | 145,6 | 125 | 153,7 | 168,6 |
| 2020 | 203,8 | 256,5 | 228,2 | 143,3 | 133,4 | 172,4 | 167,3 |
Methodologische toelichting
Beschrijving gebruikte methode
Voor het in kaart brengen van de ontwikkeling van de omzet van online platformen is een panelbenadering gebruikt. Het startpunt bij deze benadering zijn alle online platformen die het CBS in zijn onderzoeken tot nu toe (2019-2020) heeft geïdentificeerd. Voor deze platformen wordt de bedrijfsomzet voor de jaren 2015-2020, beschikbaar uit andere onderzoeken van het CBS, opgezocht. De platformen waarvoor de informatie over de bedrijfsomzet niet beschikbaar was voor alle jaren (2015-2020) werden niet meegenomen. Dit resulteerde in een panel van 508 platformen op basis waarvan de omzetontwikkeling werd bepaald.
Omzetgegevens waren beschikbaar voor de meeste bedrijfstakken (SBI-indeling). Voor een aantal bedrijfstakken waren echter geen gegevens beschikbaar. Het betreft hier Onderwijs, ‘Gezondheids- en welzijnszorg’, ‘Cultuur, sport en recreatie’, ‘Financiële instellingen’ en ‘Overige dienstverlening’. De omzetontwikkeling van 165 platformen in deze bedrijfstakken is niet meegenomen in de analyses in dit hoofdstuk.
Een soortgelijke methode is toegepast om de ontwikkeling van het aantal werkzame personen bij online platformen in kaart te brengen. Er is hierbij gebruikgemaakt van gegevens over het aantal bij een bedrijf werkzame personen waarover het CBS reeds beschikte. Ook is een selectie van platformbedrijven gekozen waarvoor er voor ieder jaar (2015-2020) gegevens over het aantal werkzame personen beschikbaar waren. Het panel op basis waarvan de ontwikkeling van het aantal werkzame personen in kaart werd gebracht omvatte 605 platformen.
Evaluatie gebruikte methode
Eén van de methodische uitdagingen in het onderzoek naar online platformen is dat er geen volledig zicht is op de ‘randpopulatie’, dus op het totaal aan online platformen in Nederland. Ook de trend in de omzet en het aantal werkzame personen is in kaart gebracht op basis van een selectie van platformen. Het is echter niet waarschijnlijk dat het niet meenemen van een deel van de platformen heeft geleid tot een (aanzienlijke) vertekening van de resultaten. De omzetontwikkeling wordt namelijk gedomineerd door een aantal (zeer) grote platformen die goed zijn voor een groot deel van de totale omzet. Deze grote platformen zijn onderdeel van de populatie.
Ook het excluderen van de platformen waarvoor de omzetgegevens niet beschikbaar waren voor de gehele periode 2015-2020 heeft waarschijnlijk niet geleid tot een vertekening van de omzetontwikkeling. De groep waarvoor de gegevens wel beschikbaar waren voor de gehele periode besloeg namelijk zo’n 98 procent van de totale omzet van alle platformen. Als extra test is een analyse voor de jaren 2019 en 2020 uitgevoerd, waarbij de online platformen met missende informatie over de bedrijfsomzet in eerdere jaren wel werden meegenomen. De omzetontwikkeling was in deze analyse vrijwel gelijk aan de omzetontwikkeling binnen het panel waarbij platformen met een missende omzet voor eerdere jaren wel werden geëxcludeerd.
Informatie over welke online platformen er zijn, was alleen beschikbaar voor de jaren 2019 en 2020. Dit betekent dat de ontwikkeling voor online platformen die vóór 2019 werden opgeheven niet wordt meegeteld. Omdat alle online platformen met een aanzienlijke omzet onderdeel waren van het analysesample is de invloed van het niet meenemen van deze opgeheven platformen in eerdere jaren waarschijnlijk gering.
De uitgevoerde analyse geeft de omzetontwikkeling van bedrijven mét een platform. Een deel van de omzet van de geïncludeerde bedrijven is platform-gerelateerd, maar een deel ook niet. Omdat de omzetgegevens betrekking hebben op het gehele bedrijf was het ook niet mogelijk de omzetontwikkeling in kaart te brengen voor uitsluitend de platformgerelateerde activiteiten van de bedrijven. Om toch een indruk te krijgen van of het meenemen van de niet-platformgerelateerde omzet van bedrijven invloed heeft gehad op de berekende trend is een extra analyse uitgevoerd op een beperktere set bedrijven (n=223) waarvoor uit een eerdere analyse bekend was dat het zwaartepunt bij platformactiviteiten ligt. De omzetontwikkeling voor deze beperktere set bedrijven leek sterk op de ontwikkeling berekend voor het totale panel online platformen (figuur 2.1). Dit suggereert dat het niet-platform gerelateerde omzetdeel in de analyse niet leidt tot een grote vertekening van de ontwikkeling van de platformgerelateerde omzet.
| jaar | Zwaartepunt bij platform (indexcijfer (omzet in 2015 = 100)) |
|---|---|
| 2015 | 100 |
| 2016 | 129 |
| 2017 | 148,9 |
| 2018 | 225,5 |
| 2019 | 251,7 |
| 2020 | 142,4 |
Eenzelfde soort analyse is uitgevoerd voor de ontwikkeling van het aantal werkzame personen. In onderstaande figuur is te zien dat, net als voor het totale sample in figuur 2.4, het aantal werkzame personen tussen 2015-2019 toeneemt. Anders dan van voor het totale sample, waar het aantal werkzame personen gelijk blijft tussen 2019-2020, neemt het aantal werkzame personen bij bedrijven met het zwaartepunt bij het platform toe in deze periode. Dit suggereert dat de berekende ontwikkeling voor het aantal werkzame personen wat minder robuust is dan de trend voor de omzetontwikkeling en wordt beïnvloed door niet-platform gerelateerde activiteiten van bedrijven.
| jaar | Zwaartepunt bij platform (indexcijfer (wp in 2015 = 100)) |
|---|---|
| 2015 | 100 |
| 2016 | 130,7 |
| 2017 | 159,6 |
| 2018 | 209,5 |
| 2019 | 239,1 |
| 2020 | 272 |