2. Uitgangspunten van de impactmonitor
2.1. Opzet en inhoud
De opzet van de impactmonitor is gebaseerd op de ‘dummy’-impactmonitor die de onderzoeksadviescommissie van het programma ‘Geweld hoort nergens thuis’ in 2019 heeft ontwikkeld3). Belangrijke uitgangspunten hierbij waren het aansluiten op bestaande bronnen en publicaties, het voorkomen van aanvullende registraties en het bevorderen van een lerende verbeterbeweging.
De impactmonitor is opgezet als groeimodel. In deze rapportage wordt gerapporteerd over de indicatoren die op dit moment beschikbaar zijn. Dit zijn indicatoren op de volgende thema’s:
- aard en omvang van huiselijk geweld en kindermishandeling
- kenmerken van daders en slachtoffers
- eerder signaleren en bespreken
- vergroting bereik Veilig Thuis
- verbinding zorg en veiligheid
- verbetering outcome.
Veel van de uitkomsten die in deze rapportage gepresenteerd worden, zijn niet afkomstig van het CBS. Het CBS heeft geen controle uitgevoerd op de cijfers van andere partijen. Zie hoofdstuk 7 voor meer informatie over de gebruikte bronnen en rapportages.
De verschillende indicatoren in de impactmonitor gaan niet allemaal over dezelfde periode. Daarnaast kunnen de indicatoren niet allemaal met dezelfde frequentie geactualiseerd worden. Zo zijn er bijvoorbeeld elk half jaar actuele cijfers vanuit de Veilig Thuis-organisaties, maar zijn actuele cijfers over prevalentie slechts met tussenpozen van enkele jaren beschikbaar. Elk jaar zal een rapportage verschijnen op basis van de op dat moment beschikbare gegevens.
In deze editie van de rapportage zijn een groot aantal indicatoren geactualiseerd met recente informatie tot en met het 1e halfjaar van 2022; dit geldt met name bij de indicatoren die gebaseerd zijn op gegevens van Veilig Thuis, politie, Raad voor de Kinderbescherming, OM en Raad voor de Rechtspraak. Ook zijn recentere uitkomsten opgenomen uit de Prevalentiemonitor Huiselijk Geweld en Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag 2022. Indicatoren waarover ten opzichte van de vorige rapportage geen actuelere informatie beschikbaar is, zijn ook opgenomen in deze editie van de rapportage om zo elke keer toch een compleet beeld te schetsen.
In de komende jaren wordt de monitor in overleg met VWS, JenV en VNG stapsgewijs verder uitgebreid als er nieuwe relevante indicatoren beschikbaar komen. De monitor laat ook ontwikkelingen in de tijd zien. Bij het samenstellen van de volgende edities van de monitor zal de vergelijkbaarheid in de tijd van gebruikte bronnen een belangrijk uitgangspunt zijn.
Naast deze rapportage is er het interactieve dashboard Impactmonitor Huiselijk geweld en kindermishandeling (https://dashboards.cbs.nl/v3/dashboardimpactmonitor_hgkm/). Op dit dashboard worden, naast landelijke uitkomsten, ook regionale cijfers visueel in beeld gebracht en met elkaar vergeleken. Het dashboard ondersteunt daarmee de leerprocessen op lokaal en regionaal niveau.
Het dashboard wordt twee keer per jaar geactualiseerd met de op dat moment nieuw beschikbare cijfers.
Het dashboard Impactmonitor huiselijk geweld en kindermishandeling geeft zicht op het brede speelveld bij de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Daarnaast publiceert het CBS een separaat dashboard, het regionale dashboard Veilig Thuis (https://dashboards.cbs.nl/v3/regionaaldashboardveiligthuis/) dat in meer detail inzoomt op de meldingen, adviezen, diensten en overdrachten bij de Veilig Thuis organisaties.
2.2. Definitie van kindermishandeling en huiselijk geweld
In de Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 (Wmo 2015) en de Jeugdwet worden huiselijk geweld en kindermishandeling als volgt gedefinieerd:
Huiselijk Geweld
Lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee door iemand uit de huiselijke kring; familielid, een huisgenoot, de echtgenoot of voormalig echtgenoot of een mantelzorger (Wmo 2015). Vormen van geweld in huiselijke kring: kindermishandeling, (ex-)partnergeweld, huwelijksdwang en eergerelateerd geweld, ouderenmishandeling en vrouwelijke genitale verminking.
Kindermishandeling
Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. Vormen:
- Lichamelijke mishandeling
- Lichamelijke verwaarlozing
- Psychische mishandeling
- Psychische verwaarlozing
- Seksueel misbruik
- Getuige zijn van geweld in het gezin
Een deel van de bronnen die in deze impactmonitor zijn gebruikt, hanteert een afwijkende definitie. Bij een indicator die afwijkt van bovenstaande definities, zal de afwijking expliciet benoemd worden. Zie hiervoor ook hoofdstuk 7 Verantwoording van de impactmonitor.