De gevolgen van de coronacrisis voor het wegingsschema van de CPI

2. Voorgeschreven werkwijze vaststellen wegingen

Bij het samenstellen van de CPI nemen we prijzen waar van een groot aantal goederen en diensten. Dit zogenoemde gemiddelde mandje boodschappen ligt op hoofdniveau vast en alle goederen en diensten worden ingedeeld naar artikelgroepen volgens de coicop-indeling (coicop staat voor classification of individual consumption by purpose). Elke artikelgroep heeft een weging. Het geld dat consumenten in Nederland gemiddeld ergens aan uitgeven bepaalt deze weging en staat vast gedurende een kalenderjaar. De prijsontwikkeling van een artikelgroep waar consumenten veel geld aan uitgeven telt dus zwaarder mee dan die van een artikelgroep waar weinig aan uitgegeven wordt.

De CPI werkt sinds 2007 met de methode van een jaarlijkse basisverlegging en jaarlijks aangepaste wegingen. Door jaarlijks het mandje en de wegingen aan te passen, kan de prijsontwikkeling van nieuwe producten en diensten snel in de CPI worden meegenomen. De CPI is sinds 2007 een zogenoemde kettingindex, met jaarlijks aangepaste wegingen. Het jaarlijks aanpassen van de wegingen kan een effect hebben op het maandelijks berekende inflatiecijfer.

Door de vaste weging gedurende een kalenderjaar had het meer of minder consumeren (kopen) van een bepaald product of dienst door de coronacrisis geen effect op het samenstellen van de CPI in 2020. De vaste wegingen zijn ook voorgeschreven in wetgeving en zijn een belangrijk onderdeel van de berekeningsmethode voor de CPI. Door de wegingen vast te houden en alleen de prijsveranderingen van maand tot maand mee te nemen toont de CPI een zo zuiver mogelijk prijseffect.

In Europese wetgeving is vastgelegd op welke wijze de wegingsaandelen in de HICP berekend moeten worden. Deze werkwijze volgen we ook voor het vaststellen van de wegingsaandelen in de CPI. We kunnen hiervoor ruwweg drie stappen onderscheiden:

  1. Uitgangspunt cijfers Nationale Rekeningen (NR) van twee jaar terug.
    De basis voor de wegingsaandelen zijn de voorlopige consumptiecijfers van de NR van twee jaar terug (voor 2021 zijn dit dus de voorlopige cijfers van 2019). Het zijn de cijfers van twee jaar terug omdat de cijfers van het afgelopen jaar nog niet beschikbaar zijn.
  2. Actualiseren van de cijfers naar afgelopen jaar.
    Als er grote veranderingen in de consumptie optreden in het afgelopen jaar (in vergelijking met twee jaar terug) dan passen we hiervoor de voorlopige consumptiecijfers van twee jaar terug aan.
  3. Corrigeren van de wegingsaandelen naar de referentiemaand december.
    De CPI en de HICP zijn een zogenoemde kettingindex. Hierbij is de maand december steeds de koppelmaand tussen twee jaren. Het is ook de referentiemaand voor het komende jaar. Daarom worden de wegingsaandelen, die zijn vastgesteld op het gemiddelde prijsniveau van het hele kalenderjaar, aangepast naar het prijsniveau van de referentiemaand december.