SDG 14 Leven in het water
SDG 14 is gericht op bescherming en duurzaam gebruik van zeeën en oceanen. De mens is sterk afhankelijk van de zee. Zeeën en oceanen zijn onmisbaar voor de opvang van CO2 en de productie van zuurstof. Ze zijn cruciaal voor klimaat, voedsel en drinkwater. Klimaatverandering, overbevissing en vervuiling vormen een bedreiging voor het ecosysteem en voor het gebruik dat ervan wordt gemaakt.
Samenvatting van de resultaten
Het dashboard en de indicatoren
Dashboard SDG 14 Leven in het water
Meer informatie
Samenvatting van de resultaten
- De Clean Water Index is de enige indicator die wijst op een trendmatige stijging van de brede welvaart. Nederland heeft daar wel een positie in de Europese achterhoede.
- De trend van de Clean Water Index is veranderd van stabiel in de periode 2013-2020 naar stijgend in 2014-2021.
Het dashboard en de indicatoren
SDG 14 richt zich op de bescherming van zeeën en oceanen, en op duurzaam gebruik van mariene hulpbronnen. Zeewater bedekt ongeveer driekwart van de planeet en vormt het grootste ecosysteem ter wereld. De toenemende negatieve effecten van klimaatverandering, overbevissing en vervuiling vormen een bedreiging voor de intrinsieke waarde van het ecosysteem zelf en voor het gebruik dat er van gemaakt wordt. Dit dashboard besteedt aandacht aan het waterkwaliteit van en de duurzaamheid van de visserij in de Noordzee.
Hoewel er veel meetgegevens zijn over de verschillende mariene wateren van Nederland (een deel van de Noordzee, de Waddenzee en de zeearmen), zijn er nog weinig onomstreden samenvattende indicatoren die vaak en tijdig genoeg worden gemeten om hier opgenomen te worden. Omdat weinig EU-landen grenzen aan de Noordzee is het ook niet goed mogelijk een internationale vergelijking te maken. Het CBS en Rijkswaterstaat doen momenteel samen onderzoek naar het natuurlijk kapitaal van de Noordzee, voornamelijk naar de ecosysteemdiensten die de Noordzee levert. Dit onderzoek kijkt ook expliciet naar de biodiversiteit en milieukwaliteit van het gebied, en de druk hierop. Daarnaast is een pilotproject van start gegaan om data over het Waddenzeegebied te inventariseren, eveneens met het doel om de milieukwaliteit en biodiversiteit in dit gebied in indicatoren te vatten.
Beleidsmaatregelen voor SDG 14 zijn afkomstig van de departementen IenW en LNV (CBS, 2021). De Beleidsnota Noordzee 2016–2021 bevat het overkoepelende beleid voor de Noordzee, waaraan veel internationale afspraken gekoppeld zijn. Er zijn veel dwarsverbanden met andere SDG’s: SDG 2 Geen honger, SDG 7 Betaalbare en duurzame energie, SDG 12 Verantwoorde consumptie en productie, SDG 13 Klimaatactie en SDG 15 Leven op het land; zo richt het Akkoord voor de Noordzee zich op transities (natuur, voedsel, energie). Het Europese visserijbeleid richt zich vooral op verduurzaming van de sector. Het Kustpact is van belang voor klimaatadaptatie en het zwerfvuilbeleid raakt circulariteit. Voor de Waddenzee geldt de Ontwerp Agenda voor het Waddengebied 2050.
Uitkomsten
Middelen en mogelijkheden betreffen de omvang van het zeegebied en de middelen die worden ingezet om het te onderhouden en beschermen. Hoewel een groot deel van de Nederlandse zeewateren beschermd gebied is, vinden er nog veel activiteiten plaats. Omdat verschillende vormen van bescherming en gebruik elkaar overlappen, is de bescherming niet overal volledig doorgevoerd en is het nog niet mogelijk een eenduidig beeld van de ontwikkelingen te geven.
Gebruik geeft aan hoe we de zee gebruiken voor economische activiteiten en recreatie en hoe we de natuur daar beschermen. De Nederlandse zeewateren worden intensief gebruikt voor scheepvaart, visserij en recreatie. Daarnaast worden in steeds meer delen van de Noordzee windmolenparken aangelegd en experimenten met andere vormen van duurzame energie gedaan. Voor deze verschillende vormen van gebruik zijn nog geen indicatoren bekend die een beeld geven voor het gehele Nederlandse zeegebied en die voldoen aan de kwaliteitseisen van deze publicatie.
Uitkomsten gaan over de kwaliteit van het zeewater en het natuurlijke leven in en rondom de Nederlandse zeegebieden. Visbestanden vormen een natuurlijke hulpbron, die door meerdere landen geëxploiteerd wordt. Het Europese visserijbeleid is gericht op een duurzaam en evenwichtig gebruik en het voorkomen van overbevissing, door middel van vangstlimieten. De Monitor toont de stand van zes belangrijke commerciële vissoorten, waarbij de huidige visstand vergeleken wordt met de duurzame visstand (de visstand die nodig is voor het behouden van een gezonde populatie). De trend is stabiel. In 2021 waren de populaties van haring, schol, schelvis en na lange tijd ook weer van tong volgens ICES (International Council for the Exploration of the Sea) groot genoeg om van een duurzame visstand te spreken; voor kabeljauw en voor het eerst in jaren ook voor koolvis was dat niet het geval.
In 2020 was 82,2 procent van het zwemwater langs de Nederlandse kust van uitstekende kwaliteit, de trend is stabiel. Nederland staat hiermee onderin de middengroep van de Europese ranglijst. Bij de meer algemene ‘Clean Water Index’ wijkt de score nogal af van die in eerdere jaren. Dit komt door een revisie van de Ocean Health Index, de basis van de Clean Water Index; de uitkomsten zijn nu gebaseerd op andere data en methoden. De trend in de periode 2014-2021 is stijgend: de waterkwaliteit verbetert.
Een maatstaf voor biodiversiteit van water en bodemleven, inclusief zeevogels, is de Trend fauna Noordzee. Het meest recente cijfer is voor 2015, en er kan geen trend berekend worden voor de periode 2014-2021. In de periode 1990-2015 was de gemiddelde populatie-omvang van dieren in de Noordzee met bijna een derde achteruitgegaan. Van de in totaal 140 soorten in deze indicator namen er 57 significant in aantal af en 35 toe. Vooral van de bodemfaunasoorten – met 85 soorten de grootste groep in deze indicator – nam het aantal af. Deze indicator wordt slechts incidenteel geactualiseerd, maar in 2022 wordt een update verwacht en dan is te zien of de biodiversiteit van de diepe Noordzee verder onder druk staat.
Beleving heeft betrekking op de zorgen van mensen over de vervuiling van en het leven in zee. Ook voor deze categorie zijn geen indicatoren beschikbaar.