SDG 8.2 Arbeid en vrije tijd

Het streven van het tweede deel van SDG 8 is om iedereen die wil werken die mogelijkheid te geven, onder goede omstandigheden en met voldoende vrije tijd. Werk is belangrijk om geld te verdienen, om deel te nemen aan de samenleving en om een gevoel van eigenwaarde te krijgen. Het eerste deel (SDG 8.1) gaat in op het duurzamer en efficiënter maken van economische groei, met aandacht voor innovatie, ondernemerschap en milieu.

Samenvatting van de resultaten
Het dashboard en de indicatoren
Dashboard SDG 8.2 Arbeid en vrije tijd
Meer informatie

Samenvatting van de resultaten

• Negen indicatoren laten in de periode 2015-2022 een trendmatige verbetering van de brede welvaart zien.
• Bij de meeste indicatoren staat Nederland hoog op de EU-ranglijst. Slechts bij twee indicatoren verkeert Nederland in de achterhoede van de EU: de relatief lage arbeidsduur per week, en het grote aandeel flexwerknemers.
• Bij de vacaturegraad, werkloosheid en langdurige werkloosheid, nettoarbeidsparticipatie en tevredenheid van werkenden met hun werk gaat de trendmatige verbetering gepaard met een positie in de kopgroep van de EU-ranglijst.
• Psychische vermoeidheid door werk bij werkenden is de enige indicator in het dashboard met een ongunstige trend.

Het dashboard en de indicatoren

De doelstelling van SDG 8 is tweeledig. Duurzame en efficiënte economische groei, met aandacht voor innovatie, ondernemerschap, en milieu, is behandeld in het eerste dashboard van SDG 8. Het tweede aspect van deze SDG richt zich op het realiseren van waardig werk en goede arbeidsomstandigheden voor iedereen, en vooral voor kwetsbare groepen. Passend en zinvol werk is belangrijk: mensen verdienen er geld mee, nemen deel aan de samenleving en krijgen meer eigenwaarde. Voor veel mensen is het een uitdaging een baan te vinden en te houden, en daarmee voldoende te verdienen om rond te komen. Daarnaast zijn goede arbeidsomstandigheden, relevante en interessante werkzaamheden en een goede werk-privébalans belangrijk. Vrije tijd is ook belangrijk in dit opzicht, denk hierbij aan ontspanning, zorgtaken, sociale contacten en persoonlijke ontwikkeling.

Het beeld bij dit dashboard is overwegend positief. Negen indicatoren laten over de middellange termijn (2015-2022) een trendmatige verbetering van de welvaart en een beweging richting de SDG-doelen zien, terwijl slechts één indicator (psychische vermoeidheid door werk) zich ongunstig ontwikkelt. Ook de posities op de Europese ranglijst zijn veelal hoog. Alleen met het relatief lage aantal gewerkte uren en het hoge percentage flexwerknemers, verkeert Nederland in de achterhoede van de EU.

Middelen en mogelijkheden betreffen mogelijkheden voor deelname aan de arbeidsmarkt, en het aantal beschikbare banen. De middellangetermijntrends (2015-2022) ontwikkelen zich in dit deel van het dashboard in de richting die geassocieerd wordt met grotere brede welvaart. De hoge vacaturegraad is gunstig voor werkzoekenden: eind 2022 stonden er per duizend banen 47 vacatures open, het hoogste aantal sinds 1997. De hoge vacaturegraad heeft ook een keerzijde: een tekort aan personeel kan zorgen voor hoge werkdruk bij zittende werknemers en belemmert volgens ondernemers de groeimogelijkheden van bedrijven. De grote vraag naar arbeid gaat gepaard met afnemende werkloosheid. In 2022 was 3,5 procent van de beroepsbevolking werkloos. Langdurig werkloos zijn, een jaar of langer, komt steeds minder vaak voor. Dit betrof in 2022 nog 0,7 procent van de beroepsbevolking, tegen 3,1 procent in 2015.

In 2022 bleef 11,4 procent van het totale arbeidspotentieel onbenut. Dit zijn mensen zonder betaald werk die recent naar werk hebben gezocht en/of direct aan de slag kunnen (werklozen en semiwerklozen) en personen met betaald deeltijdwerk die meer uren willen werken en daarvoor per direct beschikbaar zijn (onderbenutte deeltijders). Dit percentage is fors lager dan aan het begin van de trendperiode (2015): 20,8 procent van het totale arbeidspotentieel van 15-74-jarigen.

Ook in internationaal perspectief staat Nederland er hier goed voor. Vergeleken met andere EU-landen zijn er voor Nederlandse werkzoekenden relatief veel vacatures en is de werkloosheid relatief laag. De langdurige werkloosheid is zelfs de laagste van de hele EU.

Gebruik betreft het werkzame deel van de beroepsbevolking. In 2022 was 72,2 procent van alle 15-74 jarigen aan het werk (nettoarbeidsparticipatie). Dit is 5,5 procentpunt meer dan in 2015, het begin van de trendperiode in deze monitor. Nederland heeft de hoogste nettoarbeidsparticipatie van de EU, en de trend is stijgend (groen). De gemiddelde arbeidsduur komt in 2022 uit op 27,4 gewerkte uren per werkende per week, wat zeer laag is vergeleken met andere EU-landen. De materiële welvaart zou dus nog kunnen toenemen als mensen meer uren gaan werken. Het relatief lage aantal gewerkte uren heeft echter als positief (tweede-orde) effect dat er tijd en aandacht overblijft voor bijvoorbeeld zorgtaken, vrijwilligerswerk of hobby’s.

Uitkomsten betreffen de opbrengsten van werk, arbeidsomstandigheden en veiligheid op het werk. Na correctie voor koopkracht is het gemiddelde Nederlandse uurloon relatief hoog vergeleken met andere EU-lidstaten. Werknemers met een tijdelijke arbeidscontract en zij die een flexibel aantal uren per week werken, hebben minder inkomenszekerheid. Dit kan van invloed zijn op het nemen van grote beslissingen zoals het kopen van een huis of kiezen voor gezinsuitbreiding. In 2022 had bijna 34 procent van de werknemers zo’n flexibele arbeidsrelatie. De middellangetermijntrend is omgeslagen naar dalend (groen). Een hoog aandeel wordt gezien als ongunstig voor de brede welvaart van de betrokken werknemers, Nederland staat met de vele flexwerkers op de laatste plaats van de EU. Voor ondernemers is een zekere mate van flexibiliteit op de arbeidsmarkt overigens wel gunstig, maar dit tweede-orde-effect wordt in het perspectief van dit dashboard niet meegenomen.

De cijfers die zijn gebaseerd op bronnen van het CBS en TNO over 1. psychische vermoeidheid door het werk, 2. de balans tussen werk en privé, 3. de tevredenheid met het werk en 4. de mogelijkheid om zelf beslissingen in het werk te nemen, hebben vanaf deze editie van de monitor betrekking op alle werkenden (werknemers en vrijwel alle zelfstandigen, uitgezonderd meewerkende gezinsleden en ‘overige zelfstandigen’ als freelancers). Van alle werkenden in 2022 was 18,8 procent een paar keer per maand of vaker, psychisch vermoeid door het werk. De middellangetermijntrend is daar opwaarts, en rood.

Beleving betreft de vraag of mensen tevreden zijn met hun arbeidsomstandigheden, hun werk en hun vrije tijd, en of ze zich zorgen maken over werk en financiën. De krapte op de arbeidsmarkt en de hoge vacaturegraad gaan gepaard met een dalende trend bij het percentage werknemers dat zich zorgen maakt om het behoud van hun baan. In 2022 vond 7,5 procent van de werkenden wel dat werk en privé niet goed in balans zijn. In geen enkel EU-land is deze groep echter zo klein als in Nederland, waar de arbeidsduur per week tot de laagste van de EU behoort.

In hoeverre meer thuiswerken, minder reistijd, thuisonderwijs van kinderen of krappe behuizing de stemming in de coronajaren hebben beïnvloed, is niet te zeggen. Bij de tevredenheid van werkenden met het werk zijn de uitkomsten over 2022 niet goed vergelijkbaar met die in eerdere jaren. Hier is de – stijgende - trend gebaseerd op de uitkomsten tot en met 2021, en is de uitkomst over 2022 (78,5 procent) niet in het dashboard opgenomen. Ook de afnemende zorgen om baanbehoud van werknemers en de stijgende trend bij de mogelijkheid van werkenden om zelf te beslissen in het werk, wijzen op toenemende brede welvaart. De tevredenheid met de hoeveelheid vrije tijd is eveneens groot. Nederlanders horen ook hier tot de Europese voorhoede, al zijn de cijfers voor het bepalen van de positie niet actueel (2018).

Meer informatie

Dossier arbeid en sociale zekerheid
Dashboard arbeidsmarkt
Dashboard beroepsbevolking
Dossier vrije tijd en cultuur
Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2021