SDG 14 Leven in het water
SDG 14 is gericht op bescherming en duurzaam gebruik van zeeën en oceanen. De mens is sterk afhankelijk van de zee. Zeeën en oceanen spelen mondiaal een essentiële rol bij de opvang van CO2 en de productie van zuurstof. Ze zijn cruciaal voor klimaat, voedsel en transport. Klimaatverandering, overbevissing en vervuiling vormen een bedreiging voor het ecosysteem en voor het gebruik dat ervan wordt gemaakt.
Samenvatting van de resultaten
Het dashboard en de indicatoren
Dashboard SDG 14 Leven in het water
Meer informatie
Samenvatting van de resultaten
- Er zijn nog weinig onomstreden samenvattende indicatoren die frequent en tijdig genoeg worden gemeten om in het dashboard opgenomen te worden.
- Van de vier indicatoren is de Clean Water Index de enige die wijst op een trendmatige stijging van de brede welvaart. Nederland heeft daar wel een positie in de Europese achterhoede.
Het dashboard en de indicatoren
SDG 14 richt zich op de bescherming van zeeën en oceanen, en op duurzaam gebruik van mariene hulpbronnen. Zeewater bedekt ongeveer driekwart van de planeet en de oceanen vormen het grootste ecosysteem ter wereld. De toenemende negatieve effecten van klimaatverandering, overbevissing en vervuiling vormen een bedreiging voor de intrinsieke waarde van het ecosysteem zelf en voor het gebruik dat er van gemaakt wordt. Dit dashboard besteedt aandacht aan de waterkwaliteit van en de duurzaamheid van de visserij in de Noordzee.
Hoewel er veel meetgegevens zijn over de verschillende mariene wateren van Nederland (een deel van de Noordzee, de Waddenzee en de zeearmen), zijn er nog weinig onomstreden samenvattende indicatoren die frequent en tijdig genoeg worden gemeten om in het dashboard opgenomen te worden. Omdat weinig EU-landen grenzen aan de Noordzee is het ook niet goed mogelijk een internationale vergelijking te maken. Het vullen van deze lacune en verbeteren van de meting van SDG 14 blijft een grote wens bij het monitoren van brede welvaart en de SDG’s.
Het CBS werkt momenteel aan twee projecten rond de Noordzee. Ten eerste de opzet van Natuurlijk Kapitaalrekeningen voor het Nederlandse mariene milieu, bestaand uit samenhangende tabellen (rekeningen) die het Nederlandse deel van de Noordzee beschrijven. De binnen dit gebied geïdentificeerde ecosystemen worden in de context van de Natuurlijk Kapitaalrekeningen gezien als leverancier van ecosysteemdiensten, die door de mens benut worden. Het gebruik wordt beschreven in biofysische eenheden (kg, m3, etc.), maar de diensten vertegenwoordigen ook een economische waarde. Verder werkt het CBS aan een ‘biodiversiteitsrekening’ voor de Noordzee, in lijn met de al bestaande rekening voor terrestrisch Nederland. Een update van de Living Planet Index voor de gebieden ‘Noordzee offshore’ en ‘Noordzee kustzone’ vormt hiervoor de basis. Een rapport over dit Noordzeeproject wordt in de zomer van 2023 verwacht. Het werk dient als aanzet om duurzame ontwikkeling van de Noordzee te monitoren ten behoeve van het Programma Noordzee, de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) en andere beleidstrajecten.
Uitkomsten
Middelen en mogelijkheden betreffen de omvang van het zeegebied en de middelen die worden ingezet om het te onderhouden en beschermen. Hoewel een groot deel van de Nederlandse zeewateren beschermd gebied is, vinden er nog veel activiteiten plaats. Omdat verschillende vormen van bescherming en gebruik elkaar overlappen, is de bescherming niet overal volledig doorgevoerd en is het nog niet mogelijk een eenduidig beeld van de ontwikkelingen te geven.
Gebruik geeft aan hoe we de zee gebruiken voor economische activiteiten en recreatie en hoe we de natuur daar beschermen. De Nederlandse zeewateren worden intensief gebruikt voor scheepvaart, visserij en recreatie. Daarnaast worden in steeds meer delen van de Noordzee windmolenparken aangelegd en experimenten met andere vormen van duurzame energie gedaan. Voor deze verschillende vormen van gebruik zijn nog geen indicatoren bekend die een beeld geven voor het gehele Nederlandse zeegebied en die voldoen aan de kwaliteitseisen van deze publicatie.
Uitkomsten gaan over de kwaliteit van het zeewater en het natuurlijke leven in en rondom de Nederlandse zeegebieden. Visbestanden vormen een natuurlijke hulpbron, die door meerdere landen geëxploiteerd wordt. Het Europese visserijbeleid is gericht op een duurzaam en evenwichtig gebruik en het voorkomen van overbevissing, door middel van vangstlimieten. Het dashboard toont de stand van zes belangrijke commerciële vissoorten, waarbij de huidige visstand vergeleken wordt met de duurzame visstand (de visstand die nodig is voor het behouden van een gezonde populatie). Volgens ICES (International Council for the Exploration of the Sea) waren de populaties van haring, schol en schelvis in 2022 groot genoeg om van een duurzame visstand te spreken; voor kabeljauw, tong en koolvis was dat niet het geval.
De kwaliteit van het zwemwater in Europa wordt jaarlijks gemonitord door het Europees milieu-agentschap EEA. In Nederland wordt op 91 plaatsen langs de kust gemeten. In 2022 voldeed 85,7 procent daarvan aan de hoogste kwaliteitsnorm ‘uitstekend’. Ook de kwaliteit van zwemwater in het binnenland wordt gepeild (zie het dashboard van SDG 6). Daar kreeg 73,5 procent van de 649 meetpunten het oordeel uitstekend. Nederland staat met beide indicatoren in de middengroep van de Europese ranglijst. Een meer algemeen raamwerk voor het meten van de gezondheid en vitaliteit van zeeën en oceanen, is de Ocean Health Index. Duurzame instandhouding van gebruiksnut voor de mens is het uitgangspunt van deze beoordeling. Het onderdeel ‘Clean Water Index’ geldt als maatstaf voor waterkwaliteit, met scores die uiteenlopen van nul tot honderd (volledig schoon). De trend in de periode 2015-2022 is stijgend: de waterkwaliteit verbetert. Wel is er reden tot zorg: Nederland behoort tot de hekkensluiters van de EU.
Een maatstaf voor biodiversiteit van water en bodemleven, inclusief zeevogels, is de Trend fauna Noordzee. Het meest recente cijfer dateert alweer uit 2015, sindsdien kon er nog geen trend berekend worden. (In de periode 1990-2015 liep de gemiddelde populatie-omvang van dieren in de Noordzee met bijna een derde terug. Vooral van de bodemfaunasoorten nam het aantal af.) Er wordt momenteel gewerkt aan een nieuwe meting. Hieruit zal blijken in hoeverre deze ontwikkeling zich heeft voortgezet en hoe de biodiversiteit van de diepe Noordzee zich het afgelopen decennium verder ontwikkeld heeft.
Beleving heeft betrekking op de zorgen van mensen over de vervuiling van en het leven in zee. Ook voor deze categorie zijn geen indicatoren beschikbaar.