Economisch beeld mkb in het tweede kwartaal 2021 iets positiever

Koffiebar in coronatijd
© Hollandse Hoogte / Mariette Carstens
Het economisch beeld van het mkb is in het tweede kwartaal van dit jaar in vergelijking met het eerste kwartaal 2021 licht verbeterd. Er was er nog steeds sprake van laagconjunctuur voor het mkb. In de mkb-conjunctuurklok van het tweede kwartaal presteren negen van de twaalf indicatoren onder hun langjarige trend, maar tonen wel verbetering. De toename in het aantal vacatures wijst op een herstel in de arbeidsmarkt. Dit meldt het CBS op basis van de nieuwste stand van de MKB-conjunctuurklok.

De MKB-conjunctuurklok toont de stand en het verloop van de conjunctuur voor het mkb: het bevat vrijwel alle belangrijke economische informatie die het CBS tijdens de afgelopen periode heeft gepubliceerd over het mkb. In de MKB-conjunctuurklok van het eerste kwartaal van 2020, voor de coronacrisis, presteerden alle twaalf indicatoren nog boven de trend. De maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus hebben sindsdien voor veel indicatoren in de klok grote invloed gehad. In het tweede en derde kwartaal van 2020 stond de klok op het laagste punt. In de kwartalen daarna toont de klok enig herstel voor het mkb, maar is het economisch beeld nog niet volledig hersteld. 

MKB Conjunctuurklokindicator1)
JaarKwartaalMKB-conjunctuurklokindicator (afwijking van de langetermijntrend (=0))
2015eerste kwartaal-0,072
2015tweede kwartaal0,160
2015derde kwartaal0,401
2015vierde kwartaal0,544
2016eerste kwartaal0,610
2016tweede kwartaal0,683
2016derde kwartaal0,823
2016vierde kwartaal1,070
2017eerste kwartaal1,544
2017tweede kwartaal1,597
2017derde kwartaal1,681
2017vierde kwartaal1,436
2018eerste kwartaal1,446
2018tweede kwartaal1,392
2018derde kwartaal1,383
2018vierde kwartaal1,101
2019eerste kwartaal1,012
2019tweede kwartaal1,007
2019derde kwartaal0,849
2019vierde kwartaal0,553
2020eerste kwartaal0,497
2020tweede kwartaal-0,981
2020derde kwartaal-1,129
2020vierde kwartaal-0,787
2021eerste kwartaal-0,671
2021tweede kwartaal-0,569
1) Ongewogen gemiddelde van de indicatoren in de MKB Conjunctuurklok

Stemmingsindicatoren licht verbeterd

De twaalf conjunctuurindicatoren van het mkb kunnen worden onderverdeeld in zes stemmingsindicatoren (gemeten bij de mkb-ondernemers) en zes reële economische indicatoren zoals omzet en vacatures. Het ondernemersvertrouwen en de verwachte ontwikkeling van het aantal vacatures namen in de tweede kwartaal toe ten opzichte van voorgaand kwartaal. Het financieel vertrouwen, de stemming over de exportontwikkelingen en de verwachtingen over de consumptie bleven positief, maar nog wel onder de trend. De stemming over de economische ontwikkeling was negatiever in het tweede kwartaal ten  opzichte van het voorgaand kwartaal. 

Begin tweede kwartaal van 2021 zijn vier van de zes reële indicatoren vergeleken met het eerste kwartaal 2021 verbeterd. Deze indicatoren geven de stand op basis van het afgelopen kwartaal weer. Het aantal vacatures sloeg om van negatief naar positief.  Ook het bbp, aantal faillissementen, en de omzet van het mkb zijn verbeterd ten opzichte van het voorgaand kwartaal. De reële indicatoren gericht op consumptie van duurzame goederen en het volume van de binnenlandse consumptie ontwikkelden zich verder in de negatieve richting. 

De mkb-conjunctuurklok 

Weinig behoefte aan vreemd vermogen in het midden- en kleinbedrijf 

Ondernemers in het mkb met minimaal 5 werkzame personen is in de conjunctuurenquete Nederland van mei 2021 ook gevraagd naar de behoefte aan extern eigen of vreemd vermogen om te voldoen aan betalingsverplichtingen veroorzaakt door de coronacrisis, of voor het doen van investeringen. Het gaat hierbij niet om financiële steunmaatregelen van de overheid tijdens de coronacrisis.

Verreweg de meeste mkb-ondernemers binnen de dienstverlening, industrie en detailhandel (exclusief autohandel) hadden geen behoefte om extern vermogen aan te trekken om aan betalingsverplichtingen veroorzaakt door de coronacrisis te voldoen. De meeste mkb-ondernemers die deze behoefte wel hadden hebben ook daadwerkelijk extern vermogen aangetrokken. Een kleiner deel slaagde hier niet in of heeft nog geen aanvraag gedaan. Vergeleken met de industrie en detailhandel trok het kleinbedrijf binnen de dienstverlening met bijna 12 procent het vaakst extern vermogen aan voor dit doel. Binnen de industrie en detailhandel was dit percentage met 6 procent voor het kleinbedrijf het laagst. Voor alle drie de sectoren geldt dat de behoefte aan extern vermogen voor het kleinbedrijf (5 tot 50 werkzame personen) relatief groter was dan voor het middenbedrijf (50 tot 250 werkzame personen).

Bedrijven met behoefte aan extern eigen of vreemd vermogen om te voldoen aan betalingsverplichtingen door de coronacrisis
 (Deels) financiering in de vorm van extern eigen of vreemd vermogen aangetrokken (% bedrijven)(Nog) niet geslaagd om extern eigen of vreemd vermogen te trekken (% bedrijven) Wel behoefte aan extern eigen of vreemd vermogen, maar (nog) geen aanvraag gedaan (% bedrijven)
Dienstverlening 5 tot 50 werkzame personen11,91,75,2
Dienstverlening 50 tot 250 werkzame personen7,60,52,5
Industrie 5 tot 50 werkzame personen6,01,75,2
Industrie 50 tot 250 werkzame personen5,00,52,2
Detailhandel 5 tot 50 werkzame personen6,10,93,7
Detailhandel 50 tot 250 werkzame personen6,50,31,6

Voor het doen van investeringen tijdens de coronaperiode was de behoefte van midden- en kleinbedrijven om extern vermogen aan te trekken groter dan voor het voldoen aan coronacrisis-gerelateerde betalingsverplichtingen. Ook was de behoefte aan extern vermogen groter voor het kleinbedrijf dan voor het middenbedrijf. Binnen de dienstverlening trokken mkb-ondernemers met ruim 14 procent relatief gezien het vaakst extern vermogen aan. Ongeveer 7 procent van de kleinbedrijven in de bedrijfstak industrie gaf aan wel behoefte te hebben aan extern vermogen voor investeringen, maar nog geen aanvraag te hebben gedaan. Voor de detailhandel betrof dit 2,3 procent van het ondernemers binnen het kleinbedrijf. 

Bedrijven met behoefte aan extern eigen of vreemd vermogen voor investeringen tijdens de coronacrisis
 (Deels) financiering in de vorm van extern eigen of vreemd vermogen aangetrokken (% bedrijven)(Nog) niet geslaagd om extern eigen of vreemd vermogen te trekken (% bedrijven) Wel behoefte aan extern eigen of vreemd vermogen, maar (nog) geen aanvraag gedaan (% bedrijven)
Dienstverlening 5 tot 50 werkzame personen13,91,25,0
Dienstverlening 50 tot 250 werkzame personen14,80,73,1
Industrie 5 tot 50 werkzame personen14,22,16,6
Industrie 50 tot 250 werkzame personen12,41,43,6
Detailhandel 5 tot 50 werkzame personen9,90,42,3
Detailhandel 50 tot 250 werkzame personen10,10,00,6

In het artikel ‘Het Nederlandse midden- en kleinbedrijf Europees vergeleken’ wordt de economische omvang van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf (mkb) vergeleken met het mkb in andere Europese landen.